काठमाडौँ । आज विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवस विभिन्न कार्यक्रम गरेर मनाइँदै छ । तर विश्वमा आत्महत्याको दर बढ्दै गइरहेको छ ।
प्रत्येक वर्ष विश्वमा सरदर ८-१० लाख व्यक्तिले आत्महत्याबाट आफ्नो ज्यान गुमाउने गरेका छन् । यो सङ्ख्या युद्ध, दैवी प्रकोप, सडक दुर्घटना, महामारी लगायतका कारणहरूबाट हुने मृत्यु भन्दा धेरै हो । विश्वमा महिलाको तुलनामा पुरुषहरूले बढी आत्महत्या गर्ने गरेको पनि तथ्याङ्कले देखाउँछ ।
विगत तीन आर्थिक वर्षको तथ्याङ्क केलाउने हो भने नेपालमा औसत दैनिक १९ जनाले आत्महत्या गरेको पाइन्छ ।
यो सङ्ख्या सवारीसाधन दुर्घटनाबाट ज्यान गुमाउनेको भन्दा बढी हो । आ.व. ०७७।७८ मा नेपालभर भएका सवारी दुर्घटनामा दुई हजार ५०० जनाले ज्यान गुमाएका थिए भने सोही अवधिमा आत्महत्याको कारण सात हजार १४१ जनाले मृत्युवरण गरेका छन् ।
नेपाल प्रहरीका अनुसार विगत तीन आर्थिक वर्षमा बीस हजार ९६४ जनाले आत्महत्याको कारण मृत्युवरण गरेका छन् ।
प्रहरीले उपलब्ध गराएको तथ्याङ्क अनुसार आ.व.०७७/७८ देखि २०८० असार मसान्तसम्म ११ हजार ७३० पुरुष, छ हजार ९६६ महिला, ८१३ बालक र एक हजार ४५५ बालिकाहरूले आत्महत्याको कारण मृत्युवरण गरेका हुन् ।
गत आ.व. २०७९/८० मा ६ हजार ९९३ जनाले आत्महत्याको कारण मृत्युवरण गरेका थिए भने अघिल्लो आवमा उक्त सङ्ख्या ६ हजार ८३० थियो ।
आफ्नो इच्छाले आफैँलाई मार्ने प्रकियालाई आत्महत्या भनिन्छ । यसको मुख्य कारण मानसिक रोगलाई मानिन्छ । साथसाथै सामाजिक र आर्थिक कारणले पनि मानिसले आत्महत्या गर्ने गरेको पाइन्छ ।
डिप्रेसनमा भएका, कुनै दुखद घटनाले धेरै नै प्रभावित भएका, पटक पटक आत्महत्याको प्रयास गरेका, तनाव पूर्ण पेसा वा व्यवसायमा लागेका, पारिवारिक झैँ-झगडा वा उल्झनमा फसेका, आर्थिक सङ्कटमा परेका, बेरोजगार तथा लागू पदार्थको कुलतमा फसेकाहरू आत्महत्याको हिसाबले जोखिममा परेका व्यक्तिहरू मानिन्छन् ।
चिकित्सक तथा मनोविद्हरू समयमै लक्षण पहिचान गर्न सके आत्महत्या रोक्न सकिने बताउँछन् । सबै आत्महत्या रोक्न नसकिए पनि समयमै लक्षण पहिचान गर्न सके आत्महत्या रोकथाम गर्न सकिने उनीहरूको भनाई छ ।
‘प्रायः मानसिक रोग भएका मानिसहरूले आत्महत्या गर्ने गरेको पाइएको हुँदा आफ्नो टोल छिमेकमा त्यस्ता बिरामी देखिएमा उपचारका लागि पठाउनु पर्छ,’ मनोविद् गोपाल ढकाल भन्छन्, ‘आत्महत्या समस्याको समाधान होइन, समस्याको सुरुवात हो भनेर बुझाउन सक्नुपर्छ ।’
मनोविद् ढकाल आत्महत्या गर्नु अघिका सङ्केतलाई पहिचान गर्न सकेमा धेरैको ज्यान जोगाउन सकिने बताउँछन्।
आत्महत्यामा कोशी प्रदेश अगाडि
आत्महत्याबाट मृत्युवरण गर्नेहरूको तथ्याङ्कलाई प्रदेशगत रूपमा केलाउने हो भने कोसी प्रदेशमा अन्य प्रदेशको तुलनामा बढी आत्महत्या हुने गरेको देखिन्छ ।
गत आवमा कोसी प्रदेशमा एक हजार ५५० जनाले आत्महत्या गर्दा बागमती प्रदेश र काठमाडौँ उपत्यकामा सोही कारणले ज्यान गुमाउनेको सङ्ख्या एक हजार ४९५ रहेको छ ।
झुन्डिएर मृत्युवरण गर्ने अत्यधिक
नेपालमा सामान्यतया सात प्रकारले मानिसले आफैले आफ्नो हत्या गर्ने गरेको पाइन्छ । तीमध्येमा धेरैजसोले झुन्डिएर मृत्युवरण गर्ने गरेका छन् । विष खाएर आत्महत्या गर्नेहरूको सङ्ख्या दोस्रो स्थानमा देखिन्छ भने केहीले आत्मदाह, भिरबाट हाम फाल्ने, खोला, नदीमा डुब्ने, औजार वा हातहतियारको प्रयोग गर्ने वा करेन्ट लगाएर देह त्याग गर्ने गरेको समेत पाइन्छ ।
