गत वैशाख ३० गते सम्पन्न भएको निर्वाचनबाट उपप्रमुखमा पदमा सत्ता गठबन्धनमा रहेका दलहरूबाट पुरुष उम्मेदवारहरू नै विजयी भएका छन् ।
स्थानीय तह निर्वाचन ऐन, २०७३ को दफा १७ (४) का अनुसार राजनीतिक दलले उम्मेदवारी मनोनयन दर्ता गर्दा गाउँपालिका अध्यक्ष र उपाध्यक्ष, नगरपालिका प्रमुख र उपप्रमुख तथा जिल्ला समन्वय समिति प्रमुख र उपप्रमुखमध्ये ५० प्रतिशत महिला उम्मेदवार रहने गरी मनोनयन पत्र पेस गर्ने व्यवस्था मिलाउनु पर्छ ।
तर, एउटा मात्र पदमा उम्मेदवारी दिँदा यो प्रावधान लागु नहुने पनि सोही ऐनमा उल्लेख नै छ ।
चुनावी तालमेल गरेर एउटा पदमा मात्र उम्मेदवारी दिँदा महिलालाई उठाउनै पर्ने बाध्यता दलहरूलाई छैन। त्यसैले चुनावी तालमेल गरेका दलहरूले एउटा मात्र उम्मेदवार उठाउँदा पुरुषलाई नै उठाएका कारण १८५ पालिकाको उपप्रमुख पद पुरुषहरूले नै ओगटेका छन् ।
सात वटै प्रदेशका पालिकाको उपप्रमुख पदमा पुरुष उम्मेदवारहरू निर्वाचित गराउनेमा सत्ता गठबन्धनको प्रमुख घटक नेपाली काँग्रेस अग्रस्थानमा छ भने त्यसलाई माओवादी केन्द्रले पछ्याउँदै दोस्रो स्थानमा रहेको छ ।
सङ्घीयता, समानुपातिक समावेशिताको कुरा गर्ने दलहरूले प्रमुख पदमा मात्र हैन उपप्रमुख पदमा पनि पुरुषहरूलाई नै अगाडि बढाउँदै लैङ्गिक विभेद गरेको कतिपयको बुझाइ छ।
समावेशिताको सबैभन्दा धेरै वकालत गर्दै आएको माओवादी केन्द्रबाट निर्वाचित भएका १२८ उपप्रमुखमध्ये पुरुषको सङ्ख्या ६५ रहेको छ । जुन पचास प्रतिशत भन्दा बढी हो ।
कुन प्रदेशबाट कति
प्रदेशगत रूपमा हेर्ने हो भने बागमती प्रदेशमा सबैभन्दा धेरै पालिकाको उपप्रमुख पदमा पुरुषहरू निर्वाचित भएका छन् । यस प्रदेशमा रहेका ११९ स्थानीय तहमध्ये ५० स्थानीय तहको उपप्रमुख पदमा पुरुष विजयी भएका हुन् जुन ४२.०२ प्रतिशत हो ।
कर्णाली प्रदेशका ३२.९१ पालिकाको उपप्रमुख पदमा पुरुष निर्वाचित भएका छन् । यस प्रदेशमा रहेका ७९ पालिकामध्ये २६ पालिकाको सो पदमा पुरुष निर्वाचित भएको निर्वाचन आयोगको विवरणले देखाउँछ ।
८५ स्थानीय तह रहेको गण्डकी प्रदेशमा २३ जना पुरुषहरू उपप्रमुख पदमा निर्वाचित भएका छन् । तथ्याङ्क विश्लेषण गर्दा उक्त प्रदेशमा २७.०६ प्रतिशत पालिकाको उपप्रमुख पुरुष छन् ।
प्रदेश १ का २६.२८ पालिकाको उपप्रमुख पद पुरुषले ओगटेका छन् । यस प्रदेशमा रहेका १३७ स्थानीय तहमध्ये ३६ स्थानीय तहमा पुरुष निर्वाचित भएका हुन् ।
सुदूरपश्चिम प्रदेशको एक स्थानीय तहमा पुन निर्वाचन हुने भएको छ । बाँकी रहेका ८७ स्थानीय तहमध्ये २१ स्थानीय तहमा पुरुष निर्वाचित भएका छन् । यस प्रदेशको २४.१४ प्रतिशत पालिकाको सो पदमा पुरुष विजयी भएका हुन् ।
लुम्बिनी प्रदेशका २० पालिकाको उपप्रमुख पदमा पुरुष निर्वाचित भए । यस प्रदेशमा १०९ स्थानीय तह छन् ।
मधेस प्रदेशमा भने उपप्रमुख पदमा न्यून सङ्ख्यामा पुरुषहरू सो पदमा निर्वाचित भए । यस प्रदेशमा रहेका १३६ स्थानीय तहमध्ये जम्मा ९ वटाको उपप्रमुख पदमा पुरुष हुँदा बाँकीमा महिला नै निर्वाचित भए । यस प्रदेशमा ६.६२ प्रतिशत पालिकाको उपप्रमुखमा पुरुष निर्वाचित भएका हुन् ।
कुन राजनैतिक दलबाट कति
नेपाली काँग्रेस
स्थानीय तह निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेसबाट निर्वाचित भएका उपप्रमुख (गाउँपालिका उपाध्यक्ष सहित) तीन सय जनामध्ये २४.३३ प्रतिशत पुरुष छन् । सङ्ख्यात्मक रूपमा हेर्दा प्रदेश १ का १४, मधेस प्रदेशका ३, बागमती प्रदेशका २४, गण्डकी प्रदेश र लुम्बिनी प्रदेशका समान ९/९, कर्णाली ६ र सुदूरपश्चिम प्रदेशका ८ गरी कूल ७३ पालिकाको उपप्रमुखमा पुरुषहरू निर्वाचित भएका हुन् ।
देशभर निर्वाचित भएका १८५ पुरुषहरूमध्ये नेपाली कांग्रेसबाट ३९.४६ प्रतिशत पुरुषहरूले उपप्रमुख पद ओगटेको देखिन्छ ।
माओवादी केन्द्र
समावेशितालाई गिज्याउँदै माओवादी केन्द्रबाट उपप्रमुख पदमा निर्वाचित भएका पुरुषहरूले ३५.१४ प्रतिशत ओगटेको देखिन्छ । यस पार्टीबाट सबैभन्दा बढी बागमती प्रदेशमा २०, प्रदेश १ मा १२, गण्डकी प्रदेशमा १०, कर्णालीमा ९, सुदूरपश्चिम ८, लुम्बिनीमा ५ र मधेस प्रदेशमा १ गरी कूल ६५ पालिका प्रमुखमा पुरुषहरू निर्वाचित भए । समग्रमा यस पार्टीबाट सो पदमा निर्वाचित भएका मध्ये पुरुषहरू ५०.७९ प्रतिशत छन् ।
नेकपा एमाले
समग्रमा दोस्रो स्थानमा रहेको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले) उपप्रमुख पदमा पुरुष निर्वाचित गराउने कुरामा भने तेस्रो स्थानमा पुगेको छ । यस पार्टीबाट सो पदमा निर्वाचित भएका दुई सय ४० जनामध्ये पुरुषको सङ्ख्या २४ रहेको छ । जुन १० प्रतिशत हो ।
प्रदेशगत रूपमा हेर्दा एमालेबाट प्रदेश १ मा ५ जना, मधेस प्रदेशमा ३ जना, बागमती प्रदेशमा ४ जना, गण्डकी प्रदेशमा २ जना, लुम्बिनी प्रदेशमा ३ जना, कर्णाली प्रदेशमा ६ जना र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा १ जना गरी कूल २४ जना पुरुषहरू सो पदमा निर्वाचित भएका छन् ।
समग्रमा सो पदमा देशभर निर्वाचित भएका १८५ मध्ये एमालेबाट १२.९७ प्रतिशत पुरुषहरू निर्वाचित भएको देखिन्छ ।
एकीकृत समाजवादी
एमालेबाट फुटेर बनेको नयाँ पार्टी नेकपा एकीकृत समाजवादीबाट सो पदमा निर्वाचित भएका २३ जनामध्ये १२ जना पुरुष छन् । प्रतिशतमा हेर्ने हो भने यस पार्टीले माओवादी केन्द्रलाई समेत पछि पार्दै ५२.१८ प्रतिशत पालिकाका उपप्रमुख पदमा पुरुषहरू निर्वाचित गराएको छ । तर सो पदमा देशभर निर्वाचित भएका १८५ जनामध्ये यस पार्टीबाट जम्मा ६.४९ प्रतिशत पुरुष छन् ।
एकीकृत समाजवादीबाट प्रदेश १ मा तीन बागमती प्रदेशमा २ कर्णाली प्रदेशमा ४ र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा ३ जना पुरुषहरू उपप्रमुख पदमा निर्वाचित भए । मधेस प्रदेश गण्डकी र लुम्बिनी प्रदेशमा भने यस पार्टीबाट सो पदमा पुरुषहरू निर्वाचित भएनन् ।
सत्ता गठबन्धनमा भएको भएता पनि जनता समाजवादी पार्टी, नेपाल (जसपा) बाट सो पदमा निर्वाचित महिलाहरूको सङ्ख्या उल्लेख्य छ । उक्त पार्टीबाट सो पदमा ३१ जना निर्वाचित भएकोमा ४ जना मात्र पुरुष हुन् भने बाँकी २७ जना महिला हुन् ।
त्यस्तै गरी लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टी, नेपाल (लोसपा) बाट सो पदमा निर्वाचित भएका १२ जनामध्ये १ जना मात्र पुरुष हुन् भने बाँकी ११ जना महिला नै हुन् ।
स्वतन्त्रबाट निर्वाचित भएका ४ पालिका उपप्रमुखमा तीन जना पुरुष हुन् भने बाँकी एक जना महिला हुन् ।
राष्ट्रिय जनमोर्चाबाट सो पदमा निर्वाचित भएका चारै जना पुरुष उम्मेदवार हुन् । यसबाहेक अन्य पार्टीबाट निर्वाचित भएका ११ जनामध्ये सबै महिला मात्र हुन् ।
