बच्चा जन्मिसकेपछि बच्चाको पहिलो आहार अथवा बच्चाको अधिकार भनेको आमाको दूध हो ।
आमाको दूध राम्रोसँग आउनका लागि गर्भावस्थादेखि तयारी हुनुपर्छ । तयारी भन्दा खेरी शारीरिक तयारी, मानसिक तयारी,परिवारको साथ सहयोग अनि श्रीमानको साथ सहयोगको ठुलो आधार हुन्छ ।
दूध बन्ने आमाको स्तनमा हो । स्तनमा दूध बन्नका लागि हर्मोन भन्ने चिज हुन्छ ।
प्रोल्याक्टिन हर्मोन र अक्सिटोसिन हर्मोनको मुख्य भूमिका हुन्छ । यी दुई हर्मोनले दूध बनाउँछन् तर, दूध बनाउने तयारी गर्भावस्था देखिनै हुनुपर्छ ।
जब आफ्नो पेटमा बच्चा आएको थाहा हुन्छ । तब आमाले बच्चालाई आफ्नै मात्र दूध खुवाउँछु भन्ने कुरामा मानसिक रूपले तयार रहनुपर्छ ।
यो तयारीले प्राकृतिक र मानसिक रूपमा महिला आफ्नो दूध खुवाउनका लागि तयार बन्छिन् । त्यसले आमाको स्तनमा दूध बन्न उत्तेजकको भूमिका खेल्छ ।
त्यस्तै परिवारका सदस्यले ‘ल है तपाईँले बच्चा जन्मिसकेपछि आफ्नो दूध खुवाउनुपर्छ ’ भनेर मानसिक रूपमा तयार राख्नुपर्छ । सँगसँगै गर्भवतीलाई खानपान,आहार विहार र आरामको पनि आवश्यकता पर्छ ।
दूध खुवाउनका लागि स्तनसङै मुन्टोको पनि तयारी गर्नुपर्छ । त्यो भनेको स्तनको मुन्टो बाहिर निस्केको हुनुपर्ने अवस्था हो ।
त्यसको लागि गर्भवती अवस्थाको आठ महिनापछि मुन्टोलाई ‘भ्यासलिन’ वा केही नरम चिज लगाई औँलाले मालिस गर्दै बाहिर निकाल्नुपर्छ ।
मुन्टोको वरपर केही फोहर छ भने सफा गर्नुपर्छ । कहिले काँहि त्यो फोहरले दूध आउने नली बन्द गरेको हुन्छ ।
त्यो नली बन्द नहोस् भनेर गर्भ रहेको आठ महिनापछि मुन्टो नरम पार्ने, सफा गर्ने र त्यहाँको फोहोरहरू बाहिर निकाल्ने गर्नुपर्छ ।
त्यसो गरेपछि बच्चा जन्मिसकेपछि राम्रोसँग मुन्टो चुस्ने हुन्छ र, राम्रोसँग दूध चुस्न सक्छ ।
यदि यो तयारी समयमै गरिएन भने स्तनको मुन्टोसम्म भएको ‘फ्ल्याट निप्पल’ वा मुन्टो भित्र पसेको हुन्छ । यस्तो अवस्थामा बच्चाले दूध चुस्न सक्दैन ।
आमाको दूध गानिएर ठुलो हुन्छ । स्तन पाक्ने समस्या सृजना हुन सक्छ ।
यो समस्या आउन नदिन मुन्टोको सरसफाइ र तयारी गर्भावस्था देखिनै गर्नुपर्छ । यसमा गर्भवती आमाको ठुलो जिम्मेवारी हुन्छ ।
नुहाउने सँगसँगै स्तनको पनि सरसफाइ गर्नुपर्छ ।
