पराष्ट्रमन्त्री प्रदिप ज्ञवालीको एउटा तस्वीर अहिले निकै भाइरल छ । सामाजिक सन्जाल फेसबुक, ट्वीटर खोल्यो कि उनको तस्वीर झुल्किन्छ । तस्वीरका कारण उनले आलोचनाको समेत सामना गर्नुपरेको छ ।
भारत भ्रमणका क्रममामा भारतीय गृहमन्त्री राजनाथ सिहंलाई अभिवादन साटासाट गर्दा मन्त्री ज्ञवालीले झुकेको फोटोमा देखिन्छ । तस्वीरमा सिंहले हात समात्दा मन्त्री ज्ञवाली झुकेका छन् । बसह यसैमा केन्द्रित छ । यसैलाई इस्यू बनाएर आलोचकहरु ज्ञवालीमाथि खनिएका छन् भने सरकार समर्थक बचाउमा छन् । फोटोसँग मुलुकको सार्वभौमसत्ता र आत्मसम्मानलाई जोडेर तर्क गर्नेहरु पनि छन् ।
तर बहस गर्नुपर्ने विषय यो मात्रै होइन । यहाँ एजेन्डामाथि न्यून तर व्यक्तिमाथि अधिक हमला भएको देखिन्छ । नमस्कार गर्दा विनम्र हुनु हाम्रो संस्कार हो । यसमा तर्क, बितर्क र बहस गर्न सकिन्छ । असहमति राख्न पनि सकिन्छ । तर, यही तस्बिरको विषयमा आलोचना गर्नु र कोकोहोलो मच्चाउन आवश्यक छ जस्तो लाग्दैन । यो मन्त्री ज्ञवालीको बचाउ गरेको होइन । बहसमा ल्याउनुपर्ने विषय धेरै छन् । एउटा फोटोले तिनलाई ओझेलमा पारेको छ ।
ज्ञवालीले अन्तिम समयसम्म कसरत गरे पनि मोदीलाई भेट्न पाएनन् । अर्थात भेट्न दिइएन ।
भारतबाट सामान्य कर्मचारी तहको व्यक्ति नेपाल आउँदा होस या कुनै बैठक हुँदा त्यो व्यक्तिले प्रधानमन्त्री, राष्ट्रपति भेट्नेदेखि पूर्व प्रधानमन्त्रीहरुलाई होटलमा बोलाएर गफिने गर्छन् ।
सीमा विवादका कारण करिब एक वर्षदेखिको संवादहीनताको अवस्थामा रहेका दुई छिमेकीबीच संवाद सुरु भएको छ । पछिल्लो करिब डेढ वर्षमा नेपाल र भारतबीच भएको यो सबैभन्दा उच्चस्तरीय भ्रमण हो । कालापानी, लिपुलेख र लिम्पियाधुरालाई लिएर नेपाल र भारतबीच विवाद बढेपछि दुई देशबीच उच्चस्तरीय भ्रमण हुन सकेका थिएनन् । उच्चस्तरीय भ्रमण आदानप्रदान भएका छन् । लामो अन्तरपछि संवाद र भ्रमण आदानप्रदान हुनु सकारात्मक कुरा हो ।
तर भ्रमणले के उपलब्धी पायो महत्वपूर्ण विषय यो हो । ती भ्रमणले कति प्राथमिकता पाए बहसको विषय यो हो । यसलाई कूटनीतिक रुपमै बहस गर्न जरुरी छ । भ्रमण आदानप्रदानमा नेपाललले कति महत्व दियो र भारतीय पक्षले नेपालाी अधिकारीलाई कति महत्व दिए ? भारतीय अधिकारीलाई नेपालले जति महत्व दियो भारतीय पक्षले भने नेपाली पक्षलाई खासै महत्व नदिएको घटनाक्रमले देखाउँछ ।
मूख्य विषयले प्रवेश नै पाएन
नेपाल र भारतबीचको अहिले मूख्य समस्या सीमाको हो । तर यस विषयमा कुनै ठोस छलफल भएन । संयुक्त आयोग बैठकमा नेपाली टोलीको नेतृत्व गर्दै भारत गएका भए पनि उनको मूल उद्देश्य राजनीतिक सन्देश दिँदै सरकारको वर्तमान ‘पोजिसन’ प्रष्ट पार्नु थियो । तर यो विषयले महत्व पाएन । संयुक्त आयोग बैठकपछि भारतीय विदेश मन्त्रालयले जारी गरेको विज्ञप्तीमा यो पनि उल्लेख छैन ।
कोरोनाका कारण बन्द हवाइ तथा स्थलमार्ग क्रमशः खोल्दै जाने सहमति भएको मन्त्री ज्ञवालीको भनाइ छ । भैरहवामा एकीकृत चेकपोस्टको काम सुरु गर्ने र महाकालीमा निर्माणाधीन चार लेनको पुललाई भारतको राष्ट्रिय राजमार्गसँग जोड्ने, महाकालीजानकार दिएका छन् ।
अतिआवश्यक क्षेत्रका लागि भारत तत्काल कोभिड खोप उपलब्ध गराउन तयार रहेको भन्दै त्यसमा नेपालले केही अनुदान र केही खरिदमा खोप लिने विषयमा छलफल भएको छ । रक्सौल–काठमाडौँ रेलमार्ग निर्माणसम्बन्धी फिल्ड लोकेसन सर्भ अगाडि बढाउने पनि सहमति भएको बताए ।
प्रधानमन्त्रीसँग शिष्टाचार भेटसमेत गर्न नपाउनु
भारत भ्रमणमा रहदा पराराष्ट्र मन्त्री ज्ञवालीले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई पनि भेटवार्ता गर्ने भनिएको थियो । ज्ञवालीले अन्तिम समयसम्म कसरत गरे पनि मोदीलाई भेट्न पाएनन् । अर्थात भेट्न दिइएन ।
भारतबाट सामान्य कर्मचारी तहको व्यक्ति नेपाल आउँदा होस या कुनै बैठक हुँदा त्यो व्यक्तिले प्रधानमन्त्री, राष्ट्रपति भेट्नेदेखि पूर्व प्रधानमन्त्रीहरुलाई होटलमा बोलाएर गफिने गर्छन् । भारतीय गुप्तचर संस्था रअका प्रमुख गोयलदेखि सेनाप्रमुख र विदेश सचिवलाई समेत प्रधानमन्त्री तथा राष्ट्रपतिभेटेका थिए ।
तर, हाम्रा परराष्ट्र मन्त्रीको भूमिकामा रहेर औपचारिक भ्रमण गर्दा प्रधानमन्त्रीसँग शिष्टाचार भेटसमेत गर्न नपाउनु आफैँमा अनौठो हो ।
संयुक्त आयोग बैठकमा आएका परराष्ट्र मन्त्रीलाई भारतले पहिलो पटक होला, यसरी प्रधानमन्त्री तहमा भेट नदिएर फर्काएको । दुवै देशका परराष्ट्रमन्त्रीलाई सम्बध्द मुलुकका प्रधानमन्त्रीले शिष्टाचार भेट दिने परम्परा थियो ।
भाइरल हुनुपर्ने अर्को तस्वीर
खासमा भाइरल हुनुपर्ने तस्वीर अर्को पनि छ । उक्त विषयमा सामान्य चर्चा भए पनि ज्ञवालीको अभिवादन साटासाट जस्तो चर्चा भएन । शुक्रबार इण्डियन काउन्सिल अफ वल्र्ड अफेयर्सले आयोजना गरेको कार्यक्रम सहभागी भएर ज्ञवालीले मन्तव्य दिएका थिए । तर उनले मन्तव्य दिइरहँदा पछाडि स्क्रिनमा नेपालको पुरानो नक्सा झल्किरहेको थियो । उक्त नक्सामा नेपालको कालापानी, लिपुलेक र लिम्पियाधुरा भने गायब थियो । सो कार्यक्रमको ब्यानरमा नेपालको नयाँ नक्सा राख्नुको सट्टा पुरानै नक्सा राखिएको थियो ।
नेपालको परिवर्तित नक्सा कार्यक्रममा प्रयोग नहुनु बहसको विषय हो ।
