नयाँ दिल्ली । जल शक्तिका लागि केन्द्रीय मन्त्री गजेन्द्र सिंह शेखावतले शुक्रवार नयाँ दिल्लीमा राष्ट्रिय मिशन फर क्लीन गंगा (एनएमसीजी) को एम्पावर्ड टास्क फोर्स (ईटीएफ) को ११ औं बैठकको अध्यक्षता गर्दै नमामि गंगे कार्यक्रम अन्तर्गत विभिन्न घटकहरूको प्रगतिको समीक्षा गरे।
केन्द्रीय मन्त्रीले नयाँ दिल्लीको राष्ट्रिय मिशन फर क्लीन गंगा (एनएमसीजी) कार्यालयमा यमुना, गंगा र तिनीहरूका सहायक नदीहरूको वास्तविक-समय विश्लेषणका लागि प्लेटफर्मको रूपमा रहेको अनुगमन केन्द्र-प्रयागको पनि उद्घाटन गरे।
प्रयाग विभिन्न अनलाइन ड्यासबोर्डहरू जस्तै गंगा तरंग पोर्टल, अनलाइन ड्रोन डाटा, पीएमटी उपकरण ड्यासबोर्ड, गंगा जिल्ला प्रदर्शन निगरानी प्रणाली आदि मार्फत परियोजनाहरू, नदीको पानीको गुणस्तर, आदि योजना र अनुगमनका लागि वास्तविक-समय निगरानी केन्द्र हो।
बैठकमा शेखावतले अधिकारीहरूलाई गंगा नदी किनारका विभिन्न उद्योगहरूको स्वच्छ पानी प्रयोगको अध्ययन गर्न र थर्मल पावर प्लान्ट, रिफाइनरी, रेलवे र अन्य उद्योगहरूमा प्रशोधित फोहर पानीको पुन: प्रयोगका लागि समग्र कार्य योजना तयार गर्न निर्देशन दिए।
५ जनवरी २०२३ मा मन्त्रीले एनएमसीजीद्वारा तयार गरिएको प्रशोधित पानीको सुरक्षित पुन: प्रयोगमा राष्ट्रिय रूपरेखाको शुभारम्भ गरेका छन्। ढाँचाले प्रशोधित पानीको पुन: प्रयोगमा राज्य नीतिहरू बनाउनका लागि मार्गदर्शक दस्तावेजको रूपमा काम गर्दछ।
उत्तर प्रदेश राज्यले सूचित गरेको छ कि उद्योगहरूलाई तिनीहरूको फोहर प्रशोधन गर्न र ८० प्रतिशतको हदसम्म पुन: प्रयोग गर्न र ताजा पानीको आवश्यकतालाई कम गर्न आदेश दिइएको छ।
बैठकमा उद्योगहरूले क्रमश: प्रशोधित पानीको प्रयोगमा उन्मुख हुनुपर्नेमा जोड दिँदै स्वच्छ पानीको प्रयोगलाई न्यूनीकरण गर्दै लैजानुपर्नेमा जोड दिइएको थियो ।
केन्द्रीय मन्त्रीले एनएमसीजीका अधिकारीहरूलाई र आवास र शहरी मामिला मन्त्रालयलाई शहरी र ग्रामीण क्षेत्रहरूमा एनएमसीजीद्वारा पहिचान गरिएका लगभग २००० नालीहरू सफा गर्न एक समग्र रणनीति बनाउन निर्देशन दिए।
‘अप्रिल २०२२ देखि मार्च २०२३ सम्म, कूल १ हजार १५७ मासिक बैठकहरू सञ्चालन गरियो र बैठक मिनेटहरू अपलोड गरियो। डीजीको अधिकतम संख्या भएको उत्तर प्रदेशमा ७४१ बैठकहरू आयोजना गरियो।
यस अवधिमा अधिकतम ११२ बैठकहरू आयोजना गरिएको थियो। सन् २०२३ को जनवरीमा मन्त्रीले डल्फिन परियोजनाको कामलाई तीव्रता दिन वातावरण, वन तथा जलवायु परिवर्तन मन्त्रालयका अधिकारीलाई पनि आग्रह गरेका छन्,’ उनले थपे।
अर्थ गंगा अभियान अन्तर्गत गंगा किनारमा नयाँ पर्यटकीय गन्तव्यहरू विकास गर्नका लागि आईएनटीएसीएचद्वारा एक प्रतिवेदन सबै सम्बन्धित जिल्ला गंगा समितिहरूसँग साझा गरिएको छ भनेर केन्द्रीय मन्त्रीलाई सूचित गरिएको थियो।
अर्थ गंगा ट्रेल, होमस्टे, गाइड तालिम आदिको विकासमा जोड दिइयो। यसका साथै, अर्थ गंगाको प्रवर्द्धनका लागि पर्यटन मन्त्रालय र संस्कृति मन्त्रालयसँग डिसेम्बर २०२२ मा सम्झौता (एमओयू) पनि भएको छ।
नमामि गङ्गे कार्यक्रम अन्तर्गत विगत चार वर्षदेखि सिआईएफआरआईद्वारा गंगामा रहेको फरक्का ब्यारेजको माथिल्लो भागमा हिल्सा माछा संरक्षण तथा पशुपालन कार्यक्रममा सघन पहल भइरहेको जानकारी पनि दिइएको थियो।
बसाइँसराइ बुझ्नका लागि रान्चेड माछालाई ट्याग गरिएको छ र अध्ययनले मिर्जापुरसम्म हिल्सा माछाको बसाइँसराइ देखाउँछ। पशुपालनले गंगा बेसिनमा माछा मार्ने समुदायको जीविकोपार्जनमा मद्दत गरिरहेको छ।
संस्कृति मन्त्रालयले ‘गंगा संस्कृति यात्रा’ गर्ने कार्ययोजना तर्जुमा गरिएको जानकारी दिएको छ।
