नयाँ दिल्ली । भर्खरै सम्पन्न पहिलो जी-२० वित्त मन्त्रीहरू र केन्द्रीय बैंक गभर्नरहरूको बेंगलुरुमा आयोजित बैठकमा सेवा वितरण दक्षता वृद्धि गर्न डिजिटल सार्वजनिक पूर्वाधारको लाभ उठाउने महत्त्वलाई दोहोर्याइएको छ।
डीपीआईहरू सूचना र पैसाको आदानप्रदान वा स्थानान्तरणलाई सहज बनाउन डिजाइन गरिएका प्राविधिक समाधानहरू हुन्। उदाहरणका लागि आईडी प्रणालीहरू र नागरिक डाटाबेसहरू, जसले जानकारी आदानप्रदान गरेर व्यक्तिहरूको पहिचान र प्रमाणीकरण गर्न मद्दत गर्दछ र यूपीआई वा प्रत्यक्ष लाभ स्थानान्तरण जस्ता भुक्तानी प्रणालीहरूले कोष स्थानान्तरणलाई सहज बनाउँछ।
यद्यपि डीपीआईहरू भर्खरै मूलधारको नीति प्रवचनको हिस्सा बनेका छन् तर, तिनीहरूको विकास र कल्याणकारी लाभहरू प्रदान गर्न प्रयोगको केही समयका लागि अनुगमन गरिएको छ।
राज्य स्तरमा डीपीआईको एक प्रमुख उदाहरणमा कल्याणकारी योजनाहरूका लागि बासिन्दाहरूको योग्यता निर्धारण गर्न, तिनीहरूको विवरणहरू प्रमाणित गर्न र कल्याणकारी लाभहरू वितरण गर्न निवासी डाटाबेस र आईडी प्रणालीहरू समावेश छन्।
यी भारतका धेरै राज्यहरूमा तैनाथ वा विकास भइरहेका छन्। हरियाणामा परिवार पेचन पत्र (पारिवारिक आईडी), राजस्थानमा जन आधार निवासी डाटा भण्डार र जन आधार कार्ड, र राज्य परिवार डाटाबेस र तमिलनाडुमा मक्कल आईडी त्यस्ता प्रणालीहरूका केही उदाहरणहरू हुन्।
यी डाटाबेसहरू कल्याणकारी डेलिभरी टेक प्लेटफर्महरूका केन्द्रीय कम्पोनेन्टहरू हुन्, जसलाई हामीले सामाजिक सुरक्षा खुला डिजिटल इकोसिस्टम भनेर उल्लेख गरिएको छ। कल्याणकारी वितरण प्रणालीको डिजिटलाइजेशनमा तिनीहरू अर्को सीमाना हुन्।
सामान्यतया कल्याणकारी वितरण श्रृंखलामा नागरिक पहिचान, भुक्तानी प्रक्रिया, लाभ वितरण र गुनासो निवारण जस्ता कार्यहरू समावेश हुन्छन्। एसपीओडीपीमा प्रत्येक कार्यहरू इन्टरअपरेबल डिजिटल प्लेटफर्महरूद्वारा गठन गर्न एकसाथ आउँछन्।
उदाहरणका लागि जन आधार योजना राजस्थानको एसपी-ओडीपी हो। त्यो प्रणालीमा नागरिकहरू जन आधार निवासी डाटा भण्डारद्वारा पहिचान गरिन्छ। त्यसैगरी, भुक्तानीहरू राजस्थान भुक्तानी प्लेटफर्मद्वारा प्रशोधन गरिन्छ । लाभहरू ई-मित्रद्वारा डेलिभर गरिन्छ र राजस्थान सम्पर्कले गुनासोहरू समाधान गर्दछ।
अन्तरसञ्चालनशीलताले एसपी-ओडीईलाई पहिलेको डिजिटल कल्याणकारी वितरण प्रणालीहरूबाट फरक पार्छ किनभने यसले सूचनालाई प्रणालीको विभिन्न भागहरूबीच निर्वाध रूपमा प्रवाह गर्न अनुमति दिन्छ।
