रुस, इरान, ताजिकिस्तान, उज्वेकिस्तान, तुर्कमेनिस्तान, काजाकिस्तान र किर्गिस्तान लगायतका प्रमुख देशहरू नोभेम्बर १० मा अफगानिस्तानमाथि छलफल गर्न दिल्ली क्षेत्रीय सुरक्षा संवादमा सहभागी हुँदैछन्।
चीन र पाकिस्तान सहभागी नरहेको सो छलफलमा अफगानिस्तानमा तालिवानको कब्जाबाट उत्पन्न हुने चुनौती, विशेषगरी यसका सीमाभित्र र बाहिर आतंकवाद, कट्टरपन्थी तथा चरमपन्थ, सीमापार आन्दोलन, लागूऔषध उत्पादन र ओसारपसारलगायतका चुनौतीहरू सामना गर्न क्षेत्रीय सुरक्षा संरचनामाथि विचार गरी योजना बनाउने स्रोतले बताएको छ । साथै अमेरिका र त्यसका सहयोगीहरूले छोडेका हतियार र उपकरणहरूको सम्भावित प्रयोगबारे पनि विचार विमर्श गरिने बताइएको छ ।
इन्डियन एक्सप्रेसका अनुसार बैठकमा रियर एडमिरल अली शमखानी (इरान), निकोलाई पी पात्रुसेभ (रसिया), करिम मासिमोभ (काजाकिस्तान), मारात मुकानोविच इमान्कुलोभ (किर्गिस्तान), नसरुल्लो रहमतजोन महमुदजोडा (ताजिकिस्तान), चर्यामिरात काकाल्यायेभ्मेन (माक्ल्यायेभ्मेन भिक्टोरमेन) र म्यानमार र उज्बेकिस्तानको सहभागिता रहनेछ ।
उच्च सुरक्षा अधिकारीहरूले बुधबार प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई संयुक्त रूपमा भेट्ने अपेक्षा गरिएको छ। रिपोर्टका अनुसार केही भ्रमण गर्ने प्रतिनिधिहरू अमृतसर र आगरा भ्रमणका लागि पनि जानेछन्। अफगानिस्तानसँग सम्बन्धित सुरक्षा चिन्ताहरू दिल्लीको दिमागमा हावी भएकाले, सम्मेलन तालिबान शासित देशको “वर्तमान अवस्था र भविष्यको दृष्टिकोण” मा आधारित हुनेछ ।
इन्डियन एक्सप्रेसले स्रोतलाई उद्धृत गर्दै भन्यो, ‘बहुपक्षीय तत्व बाहेक, द्विपक्षीय बैठकहरू पनि हुनेछन्।’ त्यस्तै भारतको विदेश मन्त्रालयले भनेको छ, “उच्चस्तरीय वार्तामा अफगानिस्तानमा हालैका घटनाक्रमबाट उत्पन्न भएको क्षेत्रको सुरक्षा अवस्थाको समीक्षा हुनेछ”। “यसले सान्दर्भिक सुरक्षा चुनौतिहरूलाई सम्बोधन गर्न र शान्ति, सुरक्षा र स्थायित्व प्रवर्द्धन गर्न अफगानिस्तानका जनतालाई सहयोग गर्ने उपायहरूबारे विचारविमर्श गर्नेछ,” स्राेतले भन्यो।
“भारतले परम्परागत रूपमा अफगानिस्तानका जनतासँग घनिष्ट र मैत्रीपूर्ण सम्बन्धको आनन्द उठाएको छ र अफगानिस्तानले सामना गर्ने सुरक्षा र मानवीय चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्न एक एकीकृत अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिक्रियाको लागि आह्वान गरेको छ। आगामी बैठक त्यस दिशामा एक कदम हो,’ स्रोतले भन्यो।
यसैबीच, यो पत्ता लागेको छ कि पाकिस्तान र चीनले “तालिकाको समस्या” भन्दै बैठकमा भाग लिन अस्वीकार गरेका छन्। तर, चीनले द्विपक्षीय कूटनीतिक माध्यमबाट सम्पर्क र छलफल जारी राख्न आफू तयार रहेको बताएको छ ।
दिल्लीका स्रोतहरूले भने कि सम्मेलनमा भाग लिने क्षेत्रीय देशहरू बीच “समस्याको स्रोत” पाकिस्तान हो भन्नेमा “सहमति” छ। अफगानिस्तानमा पाकिस्तानको कार्य र नियतबीच विश्वसनीयताको खाडल रहेको स्रोतले बताएको छ।
इन्डियन एक्सप्रेसको रिपोर्टले स्रोतलाई उद्धृत गर्दै भन्यो, “पाकिस्तानको निर्णय दुर्भाग्यपूर्ण छ, तर आश्चर्यजनक छैन। यसले अफगानिस्तानलाई आफ्नो संरक्षकको रूपमा हेर्ने मानसिकता झल्काउँछ। पाकिस्तान यस ढाँचाको अघिल्लो बैठकहरूमा सहभागी भएको छैन। भारतको बिरूद्ध यसका मिडिया टिप्पणीहरू अफगानिस्तानमा यसको हानिकारक भूमिकाबाट ध्यान हटाउन असफल प्रयास हो।”
भारतको निमन्त्रणामा ठूलो प्रतिक्रिया आएको स्रोतले बताएको छ ।
“मध्य एसियाली देशहरू साथै रसिया र इरानले सहभागिता पुष्टि गरेका छन्। यो ढाँचामा अफगानिस्तानका नजिकका छिमेकी मात्र नभई मध्य एसियाका सबै देशहरूले भाग लिएको यो पहिलो पटक हुनेछ। उत्साहजनक प्रतिक्रिया अफगानिस्तानमा शान्ति र सुरक्षा प्रवर्द्धन गर्न क्षेत्रीय प्रयासहरूमा भारतको भूमिकामा जोडिएको महत्त्वको अभिव्यक्ति हो, ” स्रोतले भन्यो।
