मोरङको ग्रामथान गाउँपालिका–६ नेताचोकका हेमसागर पोखरेलले गत फागुनमा कोरोना भाइरसविरुद्धको पहिलो डोजको खोप लगाए । फागुनको पहिलो साता कोभिड शिल्डको पहिलो डोजको खोप लगाएको ६ महिना लाग्न आँटेको छ तर दोस्रो डोजको निर्क्यौल भएको छैन ।
कोभिड शिल्डपछि आएको भेरोसेल खोप लगाउनेले दोस्रो डोजसमेत पूरा गरिसकेका छन् । यस्तै, हालै सरकारले अनुदानमै ल्याएको सिङ्गल डोजको जोनसन एन्ड जोनसनको खोप लगाउनेको सङ्ख्या पनि बढ्दो छ । तर सबैभन्दा सुरुमा भारतबाट अनुदानमा पाएको कोभिड शिल्डको दोस्रो डोज पूरा लगाउन नपाएपछि पोखरेल चिन्तामा छन् ।
यस्तै चिन्ता छ मोरङको सुन्दरहरैँचा–११ की ८१ वर्षीया वृद्धा विनता तिमल्सिनाको पनि । उनले गत फागुन २७ गते विराटचोकस्थित ईन्द्रपुर स्वास्थ्यचौकी पुगेर कोभिड शिल्ड खोप लगाएकी थिइन् । तर पहिलो डोजको खोप लगाएको ६ महिना पूरा हुनैलाग्दा पनि उनले पूर्ण मात्राको खोप लगाउन पाएकी छैनन् ।
सोही स्थानका ७८ वर्षीय बमबहादुर बस्नेत र ७४ वर्षीया उनकी श्रीमती कृष्णमाया बस्नेत तथा ८१ वर्षीया सूर्यप्रसाद ढकाल दम्पत्तिको पनि दोस्रो डोजको खोप लगाउने आतुरी उस्तै छ । उनीहरूले पनि दोस्रो डोजको खोप लगाउन नपाएको ६ महिना कट्न लाग्यो । पाँचै जना वृद्धा दोस्रो डोजको तीव्र प्रतीक्षामा छन् । उनीहरू दोस्रो डोजको पनि खोप लगाउन पाए केही समय बाँचिन्थ्यो कि ! भन्ने भनाइ जाहेर गर्छन् ।
दोस्रो डोजको खोप पर्खाइमा लम्बेतार
माथिका प्रस्तुत गरिएका पात्र प्रतिनिधिमात्र हुन्, यस्तै प्रकारको आतुरी, प्रदेश १ का तीन लाखभन्दा बढी सर्वसाधारणको छ । किनकि, प्रदेश १ का तीन लाख सात हजार एक सय ८० जनाले कोभिड शिल्डको दोस्रो डोजको खोप लगाउन नपाएको स्वाथ्य निर्देशनालय धनकुटाको तथ्याङ्क छ । निर्देशनालयका अनुसार हालसम्म प्रदेश १ मा एक लाख ५२ हजार पाँच सय १६ जनाले मात्र कोरोनाविरुद्धको पूर्ण मात्राको खोप लगाएका छन् । जसमध्ये ५२ हजार आठ सय ५५ जनाले कोेभिड शिल्ड र ६४ हजार एक सय ८५ जनाले चिनियाँ कम्पनीको भेरोसेल खोप लगाएका छन् ।
निर्देशनालयका अनुसार प्रदेश १ मा खोपको पहिलो मात्रा लगाउनेको सङ्ख्या ६ लाख १० हजार आठ सय ९१ रहेको छ । जसमा सबैभन्दा बढी तीन लाख सात हजार एक सय ८० जनाले कोभिशिल्डको पहिलोे मात्रा लगाएका छन् । बुधबार बेलुकासम्म तीन लाख तीन हजार सात सय ११ जनाले भेरोसेल र ३५ हजार चार सय ७६ जनाले जोनसन एन्ड जोनसन खोपको पहिलो मात्रा लगाएको निर्देशनालयको तथ्याङ्क छ । प्रदेशमा हालसम्म ४.८१ प्रतिशत नागरिकले मात्रै खोपको दुवै डोज लगाएको निर्देशनालयका प्रमुख ज्ञानबहादुर बस्नेत बताउँछन् ।
यता, सुन्दरहरैँचा नगरपालिकामा भने तीन हजार दुई जना कोभिड शिल्डको दोस्रो डोज पर्खेर बसेका छन् । गत फागुनमा नै कोभिड शिल्ड भ्याक्सिन प्रयोग गरेका उनीहरूले दोस्रो डोजबारे चासो ब्यक्त गर्न थालेको सुन्दरहरैँचा नगरपालिकाका कोभिड–१९ फोकल पर्सन अर्जुन भट्टराई बताउँछन् ।
‘हामी पनि माथिको आसमा छौँ’, उनी भन्छन्, ‘कोभिड शिल्डपछि आएको भेरोसेलको दुवै डोज सकिसक्यो । हाल जोनसन खोप लगाइरहेका छौँ । तर कोभिड सिल्डको अर्को डोजको खोप नपाउँदा नगरबासीमा चासो र चिन्ता बढेको छ । हामी प्रदेश १ सामाजिक विकास मन्त्रालयसँग समन्वय गरिरहेका छौँ ।’
दोस्रो डोजको खोप नपाएका नागरिक भन्छन्–अरू नै खोप लगाउँछौँ
पहिलो डोज कोभिड शिल्ड लगाएका अधिकांशले दोस्रो डोज नपाएका कारण अरू नै खोप लगाउने मनसाय बनाएका छन् । कोभिड शिल्डको पूर्ण मात्राको खोप नपाएपछि केहीले भेरोसेल खोप पनि लगाए । चिकित्सकको सल्लाह सुझाविना नै उनीहरूले खोप ‘मिक्स’ गरे । ग्रामथान गाउँपालिकाका हेमसागर पोखरेल पनि कोभिड शिल्ड नआएको खण्डमा अरू खोप लगाउने मनसायमा छन् ।
‘अब कोभिड शिल्ड नआए अर्कै भएपनि लगाउँछु’, उनी भन्छन्, ‘धेरैले लगाएको सुनेको छु । दोस्रो डोज पूरा गर्न पाए कोरोनाको जोखिम कम हुन्छ कि !’
यता, स्वास्थ्यविद् भने खोपमा ‘मिक्स’ गर्नु घातक रहेको बताउँछन् । जनस्वास्थ्य विशेषज्ञ डाक्टर नवराज सुब्बा अनुसन्धानात्मक रिपोर्ट नआइकन त्यसरी खोपमा मिक्स गर्नु घातक रहेको बताउँछन् । विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन तथा नेपाल सरकारका स्वास्थ्यविज्ञहरूको अनुमतिविना नै भिन्दाभिन्दै प्रकृतिका खोप प्रयोग गर्नु आफैँमा ‘एक्पेरिमेन्ट’ हुने उनको भनाइ छ ।
‘हुनतः यसमा कुनै रिपोर्ट आइसकेको अवस्था छैन, किनकि कोरोना खोप विश्व समुदायबीच नै नयाँ हो,’ डाक्टर सुब्बा भन्छन्, ‘भावि दिनमा त्यसका प्रतिवेदन आउला । तर डब्लुएचओ वा नेपाल सरकारका स्वास्थ्य विज्ञको सल्लाहविना नै बेग्लाबेग्लै प्रकृतिका खोप लगाउनु आफैँमा परीक्षण हो, भविष्यमा त्यो घातक पनि हुनसक्छ ।’
उनले प्रकृति मिल्ने खोपका विषयमा नेपाल सरकारले गरेको आधिकारिक निर्णयपछि नै कोभिड शिल्ड लगाएका नागरिकले अन्य खोप लगाउने निर्णयमा पुग्न उनको आग्रह छ ।
सरकार भन्छ–कोभिड शिल्डको मात्रा पूरा गर्न एस्ट्राजेनिका खोप
प्रदेश १ सामाजिक विकास मन्त्रालयअन्तर्गतको प्रदेश स्वास्थ्य आपूर्ति व्यवस्थापन केन्द्रका कोल्ड चेन निरीकक्षक चन्द्रकान्त ठाकुरले कोभिड शिल्डको मात्रा पूरा गर्न एस्ट्राजेनिका खोप ल्याइँदै गरेको सुनाए । कोभिड शिल्डसँग मिल्दो प्रकृतिको भएका कारण सरकारले एस्ट्राजेनिका खोप ल्याउन लागेको उनको भनाइ छ ।
‘गत फागुनमा कोभिड शिल्ड लगाएका नागरिकले दोस्रो डोजको खोपलाई लिएर चासो ब्यक्त गरिहेका छन्,’ उनी भन्छन्, ‘सोही कुरालाई मध्यनजर गरेर नै सरकारले कोभिड शिल्डसँग मिल्दोजुल्दो एस्ट्राजेनिका ल्याउँदै छ । मैले पाएको जानकारीअनुसार शनिबारसम्म खोप आइपुग्नेछ । यहाँ आइपुगेपछि प्रदेश १ का सबै जिल्लामा आपूर्ति गर्छौँ ।’
एस्ट्राजेनिकासँग सहकार्य गरेर नै भारतले कोभिड शिल्ड बनाएको विभिन्न रिपोर्टमा जनाइएको छ । कोभिड शिल्डकै प्रकृतिअनुसार काम गर्ने भएका कारण नेपाल सरकारले एस्ट्राजेनिका ल्याउने तयारी गरेकोमा डाक्टर सुब्बा भन्छन्, ‘नेपाल सरकारका स्वास्थ्यविज्ञहरूकै सुझावअनुसार एस्ट्राजेनिका खोप ल्याउन लागेको सुनेको छु । प्रकृति मिल्दोजुल्दो भएमा प्रकावकारिता मिल्छ होला र साइड इफेक्ट पनि त्यति नदेखिएला ।’
तथापि, ठूलो समयान्तर भएपनि कोभिड शिल्ड नै लगाउनु उपर्युक्त हुने डाक्टर सुब्बाको ठम्याइ छ । यस्तै, सरकारले ६ महिना अन्तरमा लगाएको खोपको प्रभावकारिता पनि कम हुने उनले बताए । ‘पहिलो डोज र दोस्रो डोजको समयान्तर ठूलो नबनाउँदा अति उत्तम हो । तर खोपका लागि अरू देशमा निर्भर रहनुपर्ने हाम्रोजस्तो देशका लागि भने समयान्तरले फरक पारिरहेको छैन ।’
