हिन्दु पञ्चाङ्गको एघारौँ तिथिलाई भनिन्छ। यो तिथि महिनामा दुई पल्ट पूर्णिमापछि र औँसी पछि पर्छ । पूर्णिमापछि आउने एकादशीलाई कृष्ण पक्षको एकादशी र अमावस्यापछि आउने एकादशीलाई शुक्ल पक्षको एकादशी भनिन्छ।
यी दुवै प्रकारका एकादशीहरूको हिन्दु सनातन सम्प्रदायमा धेरै महत्त्व छ । यस्तै वैशाख महिनाको शुक्ल पक्षको एकादशीलाई मोहिनी एकादशी भन्दछन् । यस्तो विश्वास गरिन्छ कि यो तिथी नै सबै पापहरूलाई मेटाउने तथा उत्तम तिथी हो ।
यस दिन जसले व्रत राख्दछन्, व्रतको प्रभावले ति मनुष्यहरू मोह जाल तथा पातक समूहबाट छुटकारा पाउँछन् ।
ब्रत कथा यस्तो छ ।
सरस्वती नदीको रमणीय तटमा भद्रावती नामको सुन्दर नगर थियो । त्यहाँ चन्द्रवंशी धृतिमान नामक राजा राज्य गर्दथे ।
त्यसै नगरमा एक वैश्य बस्दथ्यो जो धनधान्यले परिपूर्ण समृद्धिशाली थियो, उसको नाम धनपाल थियो । उ सधैँ पुण्य कर्ममा नै लागि रहन्थ्यो । अरूका लागि पँधेरा, कुवा, मठ, बगैँचा, पोखरी र घर बनाउने गर्दथ्यो ।
भगवान् विष्णुको भक्तिमा उसको हार्दिक अनुराग थियो । उसका पाँच पुत्र थिए । सुमना, द्युतिमान, मेधावी, सुकृत तथा धृष्ट बुद्धि । धृष्ट बुद्धि कान्छा थिए, उनी सधैँ ठुला- ठुला पापहरूमा संलग्न रहन्थे ।
जुवा आदि दुर्व्यसनहरूमा उनको ठुलो आसक्त थियो । उनी वेश्याहरूलाई भेट्नको लागि लालायित रहन्थे र अन्यायको मार्गमा हिँडेर पिताको धन बरबाद गर्दथे । एक दिन उनका पिताले तङ आएर उनलाई घर निकाला गरिदिए र उनी ठाउँ ठाउँ बरालिन लागे ।
यसै प्रकार बरालिँदै भोक-प्यासले व्याकुल उनी महर्षि कौँन्डिन्यको आश्रममा पुगे । शोकको भारले पीडित उनी मुनिवर कौँन्डिन्यको नजिक गएर हात जोडेर भने : ‘ब्राह्मण ! द्विजश्रेष्ट ! म माथि दया गरेर कुनै यस्तो व्रत बताउनुहोस्, जसको पुण्यका प्रभावले मेरो मुक्ति होस् ।’
कौँन्डिन्यले भने : वैशाखको शुक्ल पक्षमा ‘मोहिनी’ नामले प्रसिद्ध एकादशीको व्रत गर । ‘मोहिनी’ को उपवास गर्नाले प्राणीहरूका अनेक जन्ममा गरिएका मेरु पर्वत जस्ता महापाप पनि नष्ट भएर जान्छन् ।’ मुनिको यो वचन सुनेर धृष्ट बुद्धिको चित्त प्रसन्न भयो ।
उनले कौँन्डिन्यको उपदेशले विधिपूर्वक मोहिनी एकादशीको व्रत गरे यो व्रत गरेर उनी निष्पाप भए र दिव्य देह धारण गरी गरुडमा आरूढ भई सबै प्रकारका उपद्रवहरू रहित श्री विष्णु धाम गए । यस प्रकार यो ‘मोहिनी’ को व्रत निकै उत्तम छ । यसलाई पढ्नाले र सुन्नाले सहस्र गोदानको फल मिल्दछ ।
जेष्ठ ८ गते के गर्ने ?
एकादशी भन्ने बित्तिकै लक्ष्मी र विष्णुको अवतारको रुपमा बुझ्ने गर्दछौं । बिहानै विष्णु भगवानको प्राथना गर्दा तुलसीको पात चढाउनुस र सुत्नु भन्दा अगाडी एउटा तुलसीको पत्ता लिएर सिरानी मुनी राखेर सुत्नुहोस । भोलीपल्ट बिहान त्यस्लाई पकाएर खानुहोस राम्रो हुनेछ । बाँकी कुरा भिडियोमा हेर्नुस
