नेपालको विभिन्न जिल्ला पुगेको सलह अहिले हिमाली जिल्ला जुम्लामा देखिएको छ ।
शनिवार जुम्ला को पातराशी गाउँपालिकमा देखिएको सलाह किरा आइतबार पहिलो पटक गोठीचौर गाउँपालिकामा देखिएको छ।
खेतमा काम गरिरहेका किसानहरुले सलह देखेपछि चिच्याउँदै घर आएर थाल ठ्टाएका थिए ।
उनीहरुले थाल चम्चा गिलासलगायत ठटाएर भगाउने प्रयास गरेको जुम्लामा रहेका हाम्रा प्रतिनिधिहरुले बताएका छन् ।
स्थानीय अम्बिका दवाडीले भन्छिन “काम गर्दै गर्दा खेतमा नयाँ किरा देख्यौं । सलहको बारेमा थाहा पाएका थियौं । सुरुमा निकै डर लाग्यो तर अब भगाउँनु त पर्यो भनेर घर गएर बिभिन्न उपायहरु अपनाउन थाल्यौं ।”
‘सलह कीरा धेरै देखियो । अहिले धान गोड्ने समय हो, धान जोगाउन आवाज निकाल्नुपर्ने भएकाले थाल ठटाए, अनि धुवाँ पारे’ उनले भनिन् –‘सलहले वालीनालीमा धेरै असर गर्ने हो की भन्ने चिन्ताले सताउन थाल्यो ।’
अर्का स्थानीय प्रवेश दवाडी ले भने, ‘आकाश मा धेरै देखिएको छ , हामी धपाउने क्रममा नै छौं । जति छिटो भागिदिए हुने थियो’
अहिले गाउँलेहरु पुरै आगो बालेर धपाउन लागि परेका छन् ।
सलह किरा जुम्लाको चन्द्रनाथ नगरपालिका पनि पुगेको खबर प्राप्त भएको छ । यसबारेमा हामी थप जानकारी लिने कोसिस गरिरहेको छौं ।
के हो सलह ?
सलह फट्याङ्ग्रा प्रजातिको एक कीरा हो । अण्डाबाट निस्केपछि खान थाल्छ । खन्चुवा प्रवृत्तिको यो कीराले वरिपरिका हरिया घाँसपासलाई पहिलो आहरा बनाउँछ । खाँदै अगाडि बढ्दै गर्दा विभिन्न क्षेत्र विचरण गर्छ । पाँच चरणमा आफ्नो काँचुली फेर्दै यो बयस्क बन्छ । जतिपटक काँचुली फेर्छ, त्यति ठूलो आकार लिन्छ ।
हाल देखिएको सहल विगत ७० वर्षअघि देखिएको भन्दा २० गुणा ठूलो आकारको छ । “सुरुको अवस्थामा त्यति धेरै लामो दूरी तय गर्दैछ, दोस्रो चरणमा अलिक छिटो अघि बढ्छ, जब बयस्क हुन्छ, तब हावाको गतिमा उडेर माइलका माइल लामो यात्रामा अघि बढ्छ,” उनी भन्छन् । पछिल्लो समय रेकर्ड भए अनुसार प्रतिवर्गकिलोमिटर क्षेत्रमा चारदेखि आठ करोडको सङ्ख्यामा सलहको हुल एक स्थानबाट अर्को स्थानमा उड्छ ।
यसले बिरुवाका पात, फल मात्र हैन, यसको हाँगा र बिरुवा नै सखाप पार्छ । सलहको हुलले एक दिनमा १५० किलोमिटरको दूरी पार गर्ने क्षमता राख्छ । त्यस्तै यसको प्रजनन क्षेत्र र अण्डा नष्ट गर्ने, जैविक विषादी छर्कर्ने, झुल तथा जालको प्रयोग गरेर पक्रेर नष्ट गर्नेजस्ता उपाय स्थानीय तहमा अपनाएर क्षति थोरै भए पनि कम गर्न सकिने विज्ञ औँल्याउँछन् ।
