स्थानीय तह निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेसबाट विभिन्न पदमा गरेर ३० हजार ७९१ जना चुनाव प्रतिस्पर्धामा होमिए । तीमध्ये अन्तिम नतिजा आउँदा आधाभन्दा कमले मात्र निर्वाचनमा विजय हासिल गरे ।
निर्वाचनबाट ७५३ पालिकामा ३५ हजार २२१ जना जनप्रतिनिधिहरू निर्वाचित हुनुपर्नेमा कुनैपनि दलले पूर्ण रूपमा उम्मेदवार उठाउन सकेनन् । त्यसको प्रमुख कारण भनेको चुनावी गठबन्धन हो । नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले) ले समेत विभिन्न स्थानीय तहमा चुनावी गठबन्धन गरेको हुनाले यस चुनावमा सो पार्टीले ३३ हजार २३९ उम्मेदवार मात्र चुनावमा सहभागी गरायो।
कुन दलबाट चुनावमा कति उम्मेदवार थिए भन्ने कुरालाई छाडेर आज हामीले स्थानीय तह निर्वाचनबाट प्रमुख स्थानमा आएको नेपाली कांग्रेसबाट विजयी भएका उम्मेदवारहरूको विवरणलाई विभिन्न कोणबाट विश्लेषण गर्ने प्रयास गरेका छौँ।
पहिला लागौँ यस निर्वाचनमा उक्त पार्टीबाट कुन कुन पदमा कति उम्मेवार थिए भन्नेबारेमा । त्योभन्दा पहिला स्थानीय तहको वर्गीकरणबारे सामान्य ज्ञान हुनुपर्छ ।
नेपाल संघीय ढाँचामा गएपछि यसअगाडि रहेका अञ्चल र जिल्ला खारेज गरेर सात प्रदेश र ७५३ पालिकामा वर्गीकरण गरियो । पालिकाहरूलाई महानगर, उपमहानगर, नगरपालिका र गाउँपालिका गरेर चार तहमा विभाजित गरिएको छ । देशभर ६ वटा महानगर, ११ उपमहानगर, २७६ नगरपालिका र ४६० वटा गाउँपालिका छन् ।
प्रत्येक स्थानीय तहमा एकजना प्रमुख, एक उप्रमुख हुन्छन् भने वडामा एक वडाअध्यक्ष, महिला सदस्य, दलित महिला सदस्य र दुई खुला सदस्य गरी कूल पाँच जना निर्वाचित हुन्छन् ।
महानगरमा बढीमा ३२ वटा वडा छन् भने नगरपालिकामा नौदेखि माथि र गाउँपालिकामा कम्तिमा चारवटा वडा रहेका छन् । यसरी देशभर ६ हजार ७४३ वटा वडा छन् । गाउँपालिका प्रमुखलाई अध्यक्ष र उपप्रमुखलाई उपाध्यक्ष भनिन्छ ।
निर्वाचनबाट २९३ नगरप्रमुख र उपप्रमुख, ४६० अध्यक्ष र उपाध्यक्ष, ६ हजार ७४३, वडाअध्यक्ष र सोही सङ्ख्यामा महिला सदस्य र दलित महिला सदस्य, खुला सदस्य १३ हजार ४८६ गरी कूल ३५ हजार २२१ जना निर्वाचित हुन्छन् ।
कांग्रेसबाट नगरप्रमुखमा २६२ जना, अध्यक्षमा ३७० जना, उपप्रमुखमा १९२ जना, उपाध्यक्षमा ३४२ जना, वडाअध्यक्षमा ६ हजार ५८ जना, महिला सदस्यमा ५ हजार ९८१ जना, दलित महिला सदस्यमा ५ हजार ७१३ जना र खुला सदस्यमा ११ हजार ८७३ जना गरी कूल ३० हजार ७९१ जना चुनावी प्रतिस्पर्धामा थिए।
तीमध्ये प्रमुखमा ५३.८१, अध्यक्षमा ५०.८१, उपप्रमुखमा ५७.२९, उपाध्यक्षमा ५५.५६, वडा अध्यक्षमा ४३.९९, महिला सदस्यमा ४३.५२, दलित महिला सदस्यमा ४४.६३ र खुला सदस्यमा ४४.६८ प्रतिशत उम्मेदवारहरू विजयी भए ।
संख्यात्मक रूपमा हेर्दा प्रमुख पदमा १४१ जना, अध्यक्षमा १८८, उपप्रमुखमा ११०, उपाध्यक्ष पदमा १९०, वडा अध्यक्षमा २ हजार ६६५, महिला सदस्यमा २ हजार ६०३, दलित महिला सदस्यमा २ हजार ५५० खुल्ला सदस्यमा ५ हजार ३०५ गरी कूल १३ हजार ७५२ जना निर्वाचित भए ।
बाजुराको बुढीगंगा नगरपालिकामा निर्वाचन हुन बाँकी नै छ । १० वडा रहेको उक्त नगरबाट ५२ जनप्रतिनिधि निर्वाचित हुन्छन् । ७५२ स्थानीय तहको नतिजा आउँदा जनप्रतिनिधिको संख्या ३५ हजार १६९ हुनुपर्नेमा ३५ हजार ३५ मात्र छ । अपुग १३४ जना जनप्रतिनिधिहरूमा ठुलो सङ्ख्यामा दलित महिला सदस्य पदमा मनोनयन नै नपरेको र केही सङ्ख्यामा खुला सदस्य र महिला सदस्यमा पनि मनोनयन नपरेको निर्वाचन आयोगका प्रवक्ता शालिग्राम पौडेल बताउँछन् ।
अब उक्त दलको अवस्था प्रदेशगत रुपमा हेर्नतर्फ लागौँ, सुरु गरौं प्रदेश नम्बर १ बाट ।
अहिलेसम्म नामाकरण हुन नसकेको यस प्रदेशमा विराटनगर महानगर, धरान र इटहरी उपमहानगर, ४६ नगरपालिका र ८८ गाउँपालिका छन् । कूल ४९ नगर रहेको यस प्रदेशमा कांग्रेसबाट प्रमुख पदमा ४५ र उपप्रमुख पदमा २१ जनाको उम्मेदवारी पर्यो ।
तीमध्ये प्रमुखमा २३ र उपप्रमुखमा ११ जना विजयी भए । उम्मेदवारी दिएका मध्येमा प्रमुख पदमा ५१.११ प्रतिशत र उपप्रमुख पदमा ५२.३८ प्रतिशत विजयी भएका हुन् । प्रदेश १ को प्रमुख पदमा कांग्रेसको हिस्सा ४६.९४ प्रतिशत भयो भने उपप्रमुखमा जम्मा २२.४५ प्रतिशत रह्यो ।
८८ गाउँपालिका रहेको यस प्रदेशमा कांग्रेसबाट अध्यक्षमा ७० जनाको उम्मेदवारी परेकोमा ४६ जना विजयी भए, उपाध्यक्ष पदका ५५ उम्मेदवार मध्ये ३५ जना विजयी भए । उम्मेदवारी दिएकामध्ये अध्यक्षमा ६५.७१ र उपाध्यक्षमा ६३.६४ प्रतिशत विजयी भए । समग्रमा नेपाली कांग्रेसले उक्त प्रदेशमा अध्यक्षमा ५२.२७ र उपाध्यक्षमा ३९.७७ प्रतिशत जित निकाल्न सफल भयो ।
१ हजार १५७ वडा मध्येमा १ हजार तीन जनाको उम्मेदवारी पर्यो तीमध्ये ४७० जना विजयी भए । उम्मेदवारी दिएकामध्ये ४६.८६ प्रतिशत निर्वाचित हुँदा वडामा कांग्रेसको हिस्सा ४०.६२ प्रतिशत हुन पुग्यो । महिला सदस्यमा ९८७ जना चुनावी प्रतिस्पर्धामा रहेकोमा ४४१(एक निर्विरोधसहित) विजयी भए, दलित महिला सदस्यमा ९६१ जनामध्येमा ४३५ निर्वाचित (१२ निर्विरोध सहित) हुँदा खुला सदस्यका १ हजार ९६० मध्येमा ८८५ जना निर्वाचित भए ।
समग्रमा प्रदेशमा १ मा ६ हजार ०५९ जनप्रतिनिधिहरू निर्वाचित हुनुपर्नेमा निर्वाचनबाट ६ हजार १० र निर्विरोध ४३ गरी कूल ६ हजार ५३ जनप्रतिनिधिहरूले अबको पाँच वर्ष बिताउनेछन् । यस प्रदेशबाट विभिन्न पदमा ६ जनाको मनोनयन नै नपरेको निर्वाचन आयोगको तथ्याङ्कले देखाउँछ ।
कांग्रेसबाट सवै पदमा गरेर २ हजार ३४६ जना जनप्रतिनिधिहरू निर्वाचित हुँदै कुल जनप्रतिनिधिमा उक्त पार्टीको हिस्सा ३८.७५ प्रतिशत रहन गयो ।
मधेश प्रदेश
एक महानगर, तीन उपमहानगर, ७३ नगरपालिका र ५९ गाउँपालिका रहेको यस प्रदेशमा १ हजार २७१ वडा छन् । ७७ नगर रहेको यस प्रदेशमा कांग्रेसबाट प्रमुखमा ७३ र उपप्रमुखमा ६९ जनाको उम्मेदवारी पर्यो । तीमध्ये प्रमुख पदका २८ र उपप्रमुख पदमा ३१ जना विजयी भए ।
सबै गाउँपालिकाका अध्यक्ष र उपाध्यक्षमा पद सो पार्टीका उम्मेदवार भएतापनि अध्यक्षमा १८ र उपाध्यक्षमा २५ जना मात्र विजयी भए ।
१ हजार २७१ वडामध्येमा उक्त दलबाट १ हजार २४४ जनाको मात्र उम्मेदवारी परेकोमा ४१८ विजयी भए, महिला सदस्यमा उम्मेदवारी दिएका १ हजार २१७ मध्येमा ४०८ (एक निर्विरोधसहित) र दलित महिला सदस्यका १ हजार १९२ मध्येमा ४१६ (तीन निर्विरोध सहित) विजयी हुदाँ खुल्ला सदस्यमा २ हजार ४४२ मध्येमा ८५२ जना निर्वाचित भए ।
बागमती प्रदेश
तीन महानगर, एक उपमहानगर, ४१ नगरपालिका र ७४ गाउँपालिका रहेका यस प्रदेशमा वडाको सङ्ख्या १ हजार १२१ रहेको छ । नेपाली कांग्रेसले यस प्रदेशमा प्रमुखमा ३३, उप्रमुखमा २४, अध्यक्षमा ५४ र उपाध्यक्षमा ४९ उम्मेदवारी दिएकोमा क्रमस प्रमुखमा २४,
उपप्रमुखमा १९, अध्यक्षमा ३४ र उपाध्यक्षमा ३१ जना विजयी भए ।
त्यस्तैगरी १ हजार १७ वडाअध्यक्षमा उम्मेदवारी परेको ४८८ जना विजयी भए । महिला सदस्यमा १ हजार सात उम्मेदवार मध्ये ४७४ जना, दलित महिला सदस्यमा ९१३ मध्ये ४५८ निर्वाचित हुँदा खुला सदस्यका १ हजार ९९१ मध्ये ४९.२७ प्रतिशत अर्थात ९८१ जना निर्वाचित भए ।
कूल ५ हजार ८०६ जनप्रतिनिधि (३७ जनाको मनोनयन नपरेको) मध्ये ८७.६३ प्रतिशतले उक्त पार्टीबाट चुनाव लडेकोमा ४३.२१ प्रतिशतले जित निकालेका छन् । उम्मेदवारी दिएका ५ हजार ०८८ मध्ये ४९.३१ प्रतिशत अर्थात २ हजार ५०९ जना विजयी भएका हुन् ।
गण्डकी प्रदेश
गण्डकी प्रदेशमा नेपाली कांग्रेसले चुनावमा ३ हजार ३५७ उम्मेदवारहरू खडा गर्यो । तीमध्ये आधाभन्दा बढी अर्थात १ हजार ७२४ जना चुनावबाट जनप्रतिनिधि निर्वाचित भए । प्रमुख पदमा १५, उपप्रमुखमा ११, अध्यक्षमा २१, उपाध्यक्षमा २०, वडासदस्यमा ३५१, महिला सदस्यमा ३२५, दलित महिला सदस्यमा ३१६, र खुला सदस्यमा ६६५ जना नेपाली कांग्रेसबाट निर्वाचित भएका हुन् ।
उम्मेदवारी दिएका पदहरूमध्ये उपप्रमुख पदमा ७३.३३ प्रतिशतले जित निकाल्दा अध्यक्षमा उम्मेदवारी दिएका ५३ जनामध्ये २१ जनाले मात्र जित्न सफल भए, जुन ३९.६२ प्रतिशत हुन आउँछ ।
यस प्रदेशमा निर्विरोध चयन भएका ११२ जनामध्ये नेपाली कांग्रेसबाट ४२ जना छन् । खुला सदस्यमा १९, महिला सदस्यमा ९, वडाअध्यक्ष र दलित महिला सदस्यमा समान ७/७ जना यो दलबाट निर्विरोध भएका हुन् । यस प्रदेशमा २८ जनाको मनोनयन नै नपरेको आयोगको तथ्याङ्कले देखाउँछ ।
लुम्बिनी प्रदेश
चार महानगर र ३२ नगरपालिका रहेको लुम्बिनी प्रदेशमा कांग्रेसबाट प्रमुख पदमा ३३ र उप्रमुख पदमा २२ जना चुनावमा सहभागी भए । ७३ गाउँपालिका मध्येमा ५४ वटाको प्रमुख र ५६ वटाको उपप्रमुखमा पनि सो दलबाट उम्मेदवारी पर्यो। नतिजा सार्वजनिक हुँदा प्रमुख पदमा उम्मेदवारी दिएका मध्ये ६३.६४ र उप्रमुखमा पदमा ५४.५५ प्रतिशत निर्वाचित भए । सङ्ख्यात्मक हिसावले हेर्दा २१ जना प्रमुख र १२ जना उपप्रमुखमा सो दलबाट निर्वाचित भएका छन् ।
यस्तैगरी वडाअध्यक्षमा उम्मेदवारी दिएका ८६७ मध्ये ३७५ जना, महिला सदस्यमा उम्मेदवारी दिएका ८६३ मध्ये ३७१ दलित महिला सदस्यमा उम्मेदवारी दिएका ८५९ मध्ये ३८२ निर्वाचित हुँदा खुला सदस्यमा ७६३ जना निर्वाचित भए । खुला सदस्यमा १ हजार ७२९ जनाको उम्मेदवारी परेको थियो ।
उक्त प्रदेशमा सबै पदहरूमा मनोनयन परेको थियो नेपाली कांग्रेसबाट ४ हजार ४८३ जनाको उम्मेदवारी दर्ता भएकोमा नतिजा आउँदा १ हजार ९८३ जना विजयी भए, जुन उम्मेदवारी परेकाको ४४.२३ प्रतिशत हो । यस प्रदेशमा निर्वाचनबाट ५ हजार १३३ जना (८ निर्विरोध सहित) निर्वाचित भएका छन् । निर्विरोध भएका नेकपा एमाले र माओवादी केन्द्रका समान ४/४ जना उम्मेदवार हुन् ।
कर्णाली प्रदेश
महानगर र उपमहानगर नभएको एकमात्र प्रदेश हो कर्णाली प्रदेश । यस प्रदेशमा रहेका २५ नगरपालिका र ५४ गाउँपालिकामा ७१८ वटा वडा छन् । नेपाली कांग्रेसबाट २४ प्रमुख र १६ उपप्रमुखमा उम्मेदवारी परेकोमा प्रमुख पदका १२ जना र उपप्रमुख पदका १० जना निर्वाचित भए ।
३९ गाउँपालिका अध्यक्ष र ४० उपाध्यक्ष पदमा उम्मेदवारी दिएकामध्येमा अध्यक्षमा २० जना र उपाध्यक्षमा १७ जना (एकजना निर्विरोधसहित) विजयी भए । डोल्पाको काईके गाउँपालिका उपाध्यक्षमा नेपाली कांग्रेसबाट निमा बुढा निर्विरोध चयन भएकी हुन् ।
६०५ वडाको अध्यक्ष पदमा यस पार्टीबाट सहभागी भएका मध्येमा २५३ जना निर्वाचित भए तीमध्ये ९ जना निर्विरोध चयन भएका हुन् ।
महिला सदस्यमा ६०१ जनाको उम्मेदवारी परेकोमा २५३, दलित महिलामा उठेका ५३९ मध्ये २१८ र खुला सदस्यमा उम्मेदवारी दिएका १ हजार १८२ मध्येमा ४६८ जना निर्वाचित भए । यीमध्ये महिला सदस्यमा १० जना, दलित महिला सदस्यमा ४ जना र खुला सदस्यमा १३ जना निर्विरोध हुन् ।
विभिन्न दलबाट यस प्रदेशमा १५७ जना निर्विरोध भएतापनि ३६ पदमा भने उम्मेदवार नै खडा भएनन् । यस प्रदेशमा निर्वाचित भएका ३ हजार ७१२ जनप्रतिनिधिमध्ये कांग्रेसको हिस्सा ३३.७० प्रतिशत रहेको छ ।
सुदूरपश्चिम प्रदेश
एक उपमहानगरसहित ३३ नगरपालिका रहेको यस प्रदेशमा नेपाली कांग्रेसबाट प्रमुख पदमा ३१ जना (बुढीगंगा नगरपालिकाको निर्वाचन हुन बाँकी) उम्मेदवार रहेकोमा १८ जना विजयी भए । उपप्रमुख पदमा उम्मेदवारी दिएका २५ जनामध्ये १६ जना विजयी भए ।
वडाअध्यक्षका ६५२ उम्मेदवार मध्ये ४७.५५ प्रतिशत निर्वाचित हुँदा महिला सदस्य पदका ३३१ जना, दलित महिला सदस्यका ३२५ र खुला सदस्यका ६९१ जना निर्वाचित भएको आयोगको तथ्याङ्कले देखाउँछ । यस प्रदेशमा नेपाली कांग्रेसबाट दलित महिला सदस्यका ४ जना निर्विरोध भएका हुन् ।
निर्वाचन हुन बाँकी रहेको बुढीगंगा नगरपालिकाबाट ५२ जना जनप्रतिनिधिहरू आउनेछन् ।
महिलालाई उपेक्षा
स्वतः महिला मात्र निर्वाचित हुने महिला सदस्य र दलित महिला सदस्यबाहेक अन्य पदहरूमा यस पार्टीबाट निर्वाचित हुने महिला उम्मेदवारहरूको सङ्ख्या न्यून छ ।
यस पार्टीले प्रमुख पदमा ११ जना, अध्यक्षमा १४ जना, उपप्रमुख पदमा १६३, उपाध्यक्षमा २७५, वडाअध्यक्षमा ७९ र खुला सदस्यमा ३६० महिलाहरूलाई निर्वाचनमा सहभागी गराएको थियो ।
तीमध्ये चार पालिका प्रमुख र पाँच गाउँपालिका अध्यक्षसहित ९ जना निर्वाचित भए भने उपप्रमुखमा ८८ जना र उपाध्यक्षमा १३९ जना निर्वाचित भए । त्यस्तैगरी वडाअध्यक्षमा २५ जना र खुला वडा सदस्यमा १५० गरी कूल ४११ महिला जनप्रतिनिधिहरू कोटाबाहेक निर्वाचित भएर आए ।