हिन्दु धर्ममा पिपल वृक्ष को धेरै नै महत्त्व छ।। यसलाई सबै वृक्ष भन्दा शुद्ध अथवा पूजनीय मानिन्छ।। यस लाइ विश्व वृक्ष, चैत्य वृक्ष अथवा वासुदेवको नामले पनि चिनिन्छ।
हिन्दु दर्शन मा लेखिएको छ कि पीपल को पत्ता पत्ता मा देवताको नाम हुन्छ, खास गरेर विष्णु भगवान् को वास हुन्छ। पिपलको पूजा गर्नुको वैज्ञानिक कारण पनि छ।शनिवारको दिन शनिदेवको साथ पिपलको पूजा गरिन्छ। भनिन्छ पिपलको पूजाले काममा सफलता मिल्छ।
जानौँ पिपलको पूजा गर्नुको कारण:
वैज्ञानिक कारण
प्राय रुखले दिनमा अक्सिजन छोड्छन् र कार्बनडाइाक्साईड ग्रहण गर्छन् । जबकि मनुष्यको विपरीत रात मा सबै वृक्ष कार्बन-डाइाक्साईड छोड्छन् या अक्सिजन लिन्छन्। यही कारण ले राति रुखको तल सुत्नु हुँदैन भनेर भनिन्छ।तर वैज्ञानिक हरूका अनुसार पीपल एकमात्र यस्तो वृक्ष हो जो जसले २४ घण्टा अक्सिजन छोडछ। त्यसैले पिपलको नजिक जाँदा रोग निको हुन्छ र शरीर स्वस्थ रहन्छ।
धार्मिक कारण
पीपलको वृक्षको पूजा गर्नुको पछाडि रोचक धार्मिक कारण पनि छ।। श्रीमद्भगवदगीतामा भगवान् श्रीकृष्णले भन्नु भएको छ कि ‘अश्वत्थ: सर्ववृक्षाणाम, मूलतो ब्रहमरूपाय मध्यतो विष्णुरूपिणे, अग्रत: शिवरूपाय अश्वत्थाय नमो नम:’ यानि म वृक्ष मा पीपल हु। पीपल को मूलमा ब्रह्माजी, मध्यमा विष्णुजी वा अग्र भागमा भगवान् शिवजी साक्षात् रूपले विराजित हुनुहुन्छ। हिन्दु परम्परामा पनि वृक्षलाई देवताको रूप मानेर पूजा गरिन्छ।। यस कारणले पिपललाई देवता मानेर पिपलको पूजा गरिन्छ।
पिपल औषधीय गुणहरूको प्रयोग थुप्रै असाध्य रोगमा हुने अथर्ववेदको उपवेद आयुर्वेदमा वर्णन गरिएको छ । औषधीय गुणहरूको कारणले पिपलको रुखलाई ‘कपवृक्ष’ भनिन्छ । यसको बोक्रा, पात, फलफूल, बीउ आदी सबै पिपलको तत्त्वहरू सबै प्रकारका बिरामीको लागि उपचारमा प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
हिन्दु धर्ममा पिपललाई अमृत तुल्य मानिएको छ । यसमा धेरै अक्सिजन हुने हुनाले प्राण वायुको भण्डारण भन्ने पनि गरिन्छ ।पिपलको पातलाई सिरानमुनि राखेर सुत्दा अक्सिजन को कमी नहुने विश्वास गरिन्छ ।
पिपलको छायामा स्वस्थ अक्सिजन प्राप्त गर्न सकिन्छ । यसले वातावरणलाई सन्तुलनमा राखी मानसिक शान्ति पनि दिन्छ ।
स्कन्द पुराणमा वर्णन गरिएको अनुसार पिपलको रुखमा सबै भगवान्हरू वास बस्छन् । हरेक मङ्गलवार पिपलको रुखमा पानी चढाएर ३ पटक फेरो लगाउँदा गरिबी, शोक र दुर्भाग्य हट्न सक्छ । अश्वत्थ व्रत गर्दा कन्यालाई सौभाग्य प्राप्ति हुन्छ ।
शनिवार पिपलको रुखमा पूजा गरेर कालो तिलको साथमा रायोको तेलको दियो बालेर सात पटक परिक्रमा गर्दा शनिको कष्ट कम हुन्छ । साउन महिनाको शनिवार पिपलको रुखमुनि हनुमानको पूजा गर्दा सबै प्रकारको सङ्कटबाट छुटकारा पाउन सकिन्छ ।
