सदाझैँ दसैँको सुरुवात र अन्त्यसँगै सुरु हुन्छ, किसानको धमाधम । अरूले चाडपर्वमा रमाइलो मानिरहँदा किसानलाई भने धान काट्ने र बाली भित्र्याउने अनेकौँ कामले सताइरहेको हुन्छ । तर यसपटक भने दसैँको अन्त्यसँगै परेको बेमौसमको वर्षाले किसानको धान स्वाहा बनाइदिएको छ ।
काट्ने बेला भएको मात्र नभई काटेर सुकाइएको धानसमेत सोमबार रातिदेखि परेको अविरल वर्षाले डुबाइदिएपछि किसान निराश बनेका छन् । १५ कठ्ठामा लगाएको धान वर्षाले सखाप पारिदिएको मोरङको सुन्दरहरैँचा–११ की निर्मला आचार्य बताउँछिन् । ‘दसैँछेक नै धान पाकपछि आठ कठ्ठाजतिको धान काटिसकेका थियौँ’, उनी भन्छिन्, ‘जसोतसो पानी पर्दापर्दै धान कुन्यु लगायौँ । अरू बाँकी रहेको धानपनि वर्षा र हुरीले लडाइदिएको छ । अब, वर्षभरि के खाने भन्नेमा अन्यौल छ ।’
महँगो रकममा बिउ किनेर रोपेको धान पनि वर्षाले सखाप पारिदिएको किसानको गुनासो छ । निषेधाज्ञाका कारण ढुवानी महँगो हुने भन्दै व्यापारीले बिउको भाउमा वृद्धि गरेपछि किसान महँगो रकम खर्चिएर बिउ राखेका थिए । नगरपालिकाले अर्धअनुदानमा बिउ–बिजन उपलब्ध गराए पनि सीमित मात्रा अनि निषेधाज्ञाका कारण पालिकाको कार्यालयसम्म पुग्न कठिनाइ भएपछि किसानले प्रतिकिलो २०० रुपैयाँका दरले बिउ किनेका थिए ।
निर्मलाले पनि सोही दरमा १६ किलो धानको बिउ किनेकी थिइन् । अधियाँमा १३ कठ्ठा खेत गरेकी उनले ३२०० रुपैयाँ हालेर बिउ किनेकी थिइन् । तर महँगो बिउ किनेर जसोतसो धान उब्जनी गर्न सफल भएपनि बेमौसमको वर्षाले बाली डुबाइदिँदा निराश बनेको उनको भनाइ छ ।
यता, सुन्दरहरैँचा नगरपालिकाका कृषि शाखा प्रमुख फणिन्द्र भट्टराई अविरल वर्षाले किसानको धान नष्ट गरेको बताउँछन् । उनका अनुसार प्रदेश १ का विभिन्न स्थानमा काट्ने बेला भएको र काटेको धान निरन्तरको वर्षाका कारण डुबेका छ । आइतबार बेलुकाको हावा पानी र सोमबार रातिबाट परेको अविरल वर्षाले धानखेतीलाई अधिक प्रभाव परेको छ ।
प्रदेश १ मा ९८ दशमलव ५४ प्रतिशत धान रोपाइँ भएको थियो । निर्देशनालयका अनुसार १४ जिल्लामा तीन लाख ३६ हजार एक सय २२ दशमलब ९७ हेक्टर क्षेत्रफलमा धान रोपिएको थियो ।
उच्च पहाडी क्षेत्र अन्तर्गत ताप्लेजुङ, सङ्खुवासभा र सोलुखुम्बूमा यसपटक शतप्रतिशत २४ हजार एक सय १३ हेक्टर क्षेत्रफलमा धान रोपाइँ भएको थियो । त्यसैगरी मध्यपहाडी क्षेत्र अन्तर्गत इलाम, उदयपुर, ओखलढुङ्गा, पाँचथर, खोटाङमा पनि शतप्रतिशत रोपाइँ भएको थियो ।
तराईमा धान रोप्नका लागि दुई लाख २५ हजार आठ सय हेक्टर क्षेत्रफल रहे पनि दुई लाख २३ हजार आठ सय ६७ हेक्टर क्षेत्रफलमा धान रोपिएको थियो । विगतको तुलनामा धानको उब्जनी बढी हुने आँकलन गरिए पनि वर्षाका कारण धानबालीमा ठुलो नोक्सानी पुगेको हो ।