फुर्सदमा समयमा मान्छे थप सिर्जनशील हुन्छ, जसमा उसले आफू सफल रूपमा अगाडि बढ्न पृथक उपाय लगाउँछ । अझ, कोभिड–१९ले विश्वव्यापी महामारीको रूपमा लिएपछि जारी गरिएको लकडाउनमा धेरै मानिस फुर्सदिला बनेका थिए । कमाउने र बाहिर हिँड्ने डुल्ने वातावरण नभएपछि धेरै लकडाउन खुलपछि यस्तो व्यवसाय गर्छु भन्ने सोच बनाए । आखिर व्यवसाय नै सबैभन्दा माथि हो भन्ने सोच धेरैमा विकास भयो ।

लकडाउनमा जे जस्तो जुक्ति निकालेपनि कोरोनाको विभिन्न लहरसँग जुध्दै व्यवसाय सञ्चालन गर्नुपर्ने एउटा चुनौती नै हुन्छ । किनकि, कोभिड महामारीका कारण अधिकांश होटल व्यावसायहरू धरासायी बनेको अवस्था छ । तथापि, यस्तो अवस्थामा विराटनगरमा क्याफे हाउस खोल्नेको लहर नै चलेको छ । पछिल्लो समय क्याफे सञ्चालनमा युवाहरूको आकर्षण बढ्दो छ ।

विराटनगरमा सानो लगानीमा पनि राम्रो प्रतिफल दिने व्यावसायका क्याफे हाउसहरू विस्तार हुन थालेका हुन् । विगत चार महिनामा मात्रै विराटनगरमा बैठक हाउस, माटिना क्याफे एन्ड ब्याकयार्ड, ससुराली क्याफे एन्ड रेस्ट्रो र मिट प्वाइन्ट गरी चार वटा सुविधासम्पन्न क्याफे हाउसहरू सञ्चालनमा आएका छन् । यी चार क्याफेहरूमा मात्रै झण्डै एक करोडको लगानी छ ।

विराटनगरमा हालसालै सञ्चालनमा आएको क्याफे हो, ‘बैठक हाउस’ । अध्ययनसँगसँगै राजनीतिमा समेत सक्रिय रहेका २४ वर्षीय निर्मल भण्डारी, २७ वर्षीय शिवरतन साह र २२ वर्षीय अमर मण्डलको संयुक्त लगानीमा सुचारु भएको उक्त क्याफे भदौ १ गतेदेखि सञ्चालनमा आएको हो । यी तीनै जना विराटनगर बाहिरका हुन् । निर्मलको घर मोरङको कानेपोखरी गाउँपालिका हो भने शिवरतन र अमरको घर सप्तरी हो । फरक पार्टीमा आवद्ध भएपनि उनीहरूबीच राम्रो घुलमिल छ । लकडाउनमा कोठामै थन्किएका बेला फुरेको जुक्ति हो, बैठक हाउस ।

विराटनगर–३ स्थित वन कार्यालय छेउमा अवस्थित बैठक हाउसमा उनीहरूले कुल १५ लाखको संयुक्त लगानी गरेका छन् । डेकोरेशन र अन्य इन्टेरियरलगायतका कार्यहरू अझै बाँकी रहेकाले लगानी २० लाखसम्म पुग्न सक्ने बैठक हाउसका सञ्चालक निर्मल बताउँछन् । उनले कोभिड महामारीको जोखिम अझै न्युनीकरण नभइसकेको हुनाले चाँडै नै अनलाइन सेवासमेत शुभारम्भ गर्ने तयारी रहेको जानकारी दिए ।

‘अनलाइन सेवाका लागि बैठक हाउसको वेबसाइट निर्माणको कार्य भइरहेको छ । अबको १५ दिनभित्र अनलाइन सेवा सुचारु गर्ने लक्ष्य छ,’ उनले भने ‘थर्ड पार्टीका रूपमा क्विकर र फुड स्टेशनसँग आवश्यक छलफल भइरहेको छ ।’

बिबिए सकेर एमपिएको तयारी गरिरहेका निर्मल हाल माधव नेपाल निकट अनेरास्ववियुको जिल्ला सचिव र केन्द्रीय सचिवालय सदस्य छन् । यस्तै कम्प्युटर इन्जिनियरिङको अध्ययन सकेका शिवरतन अनेरास्ववियुको केन्द्रीय सचिवालय सदस्य र अमर पनि अखिल क्रान्तिकारीको पूर्वी जिल्ला अध्यक्षको रूपमा आफ्नो राजनीतिक करिअरलाई अघि बढाइरहेका छन् ।

तर, राजनिति नितान्त सेवा मात्र भएकाले व्यवहार चलाउन आर्थिक पक्ष पनि बलियो हुनुपर्छ भन्ने मानसिकताका साथ क्याफे सञ्चालन ल्याईएको बैठक हाउसका अर्का साझेदार शिवरतन शाहले बताए । उनले उद्यमशीलताको विकास र रोजगारी सिर्जना गर्ने उद्देश्यले समेत क्याफे हाउस सञ्चालन ल्याईएको जानकारी दिए । ‘सधैं नेताहरुको पछि लागेर हुँदैन,’ उनले भने ‘आफु स्वयंम पनि उद्यमशील बन्नुपर्छ ।’

विराटनगरको आवासीय क्षेत्रलाई मध्यनजर गरेर सञ्चालनमा ल्याइएको बैठकमा हाउसले हाल पाँच जना युवाहरूलाई रोजगारी प्रदान गरेको छ । जसमा दुई जना कुक, एक जना हेल्पर, एक जना अकान्टेन्ट र एक जना क्लिनर छन् । घरभाडा, बिजुलीबत्ती, कर्मचारीको तलब र अन्य व्यवस्थापनसहित क्याफेको मासिक खर्च एक लाखभन्दा बढी हुने अनुमान गरिएको छ । तर पछिल्लो केही दिनकै सार्वजनिक प्रतिक्रियाले भने भोलिका दिनमा क्याफेले राम्रो गति लिने मार्ग प्रशस्त रहेको बैठक हाउसका अर्का लगानीकर्ता मण्डलको भनाइ छ ।

मिट प्वाईन्ट

विराटनगर–३ का अश्विन कार्की २१ वर्षका भए । हाल उनी विराटनगर–५ स्थित ब्राइट भिजन ल कलेजमा कानुन विषयको अध्ययन गर्छन् । उनी प्रथम वर्षमा छन् । बुबा खड्ग कार्कीको ट्रान्सपोर्टसम्बन्धी आफ्नै व्यवसाय छ । पोखरिया स्कुल उत्तर उनको आफ्नै दुईतले घर छ । माथिल्लो तलामा बस्छन् । भुँई तलामा क्याफे चलाउँछन् ।

२०७७ चैत्र १३ गतेदेखि २२ लाखको एकल लगानी उनले सञ्चालनमा ल्याएको क्याफे हो, ‘मिट प्वाइन्ट’ । विभिन्न परिकारका फास्टफुड, मटका चिया, बर्गर र कट्टी रोल यहाँको स्पेशल आइटम हो । उक्त एरियामा कतै पनि क्याफे हाउसहरू सञ्चालनमा नरहेको तथा फास्टफुड खानका लागि बजार नै पुग्नुपर्ने आवश्यकतालाई महशुस गर्दै उनले मिट प्वाईन्ट सञ्चालनमा ल्याएका हुन् । हाल उक्त क्याफेमा ग्राहकको भिड थामिनसक्नु हुन्छ ।

क्याफेमा दुई जना कुक र दुई जना हेल्परसहित सात जना कार्यरत छन् । यद्यपि ग्राहकको चापले उनीहरूलाई पनि भ्याइनभ्याई हुन्छ । ग्राहकको चाप र मागलाई मध्यनजर गर्दै उनी हाल माथिल्लो तल्लामा पनि क्याफे विस्तार गर्ने योजनामा छन् । यसका लागि उनकोे सहयोगी बनेका छन्, उनको बुबा खडग कार्की । पारिवारिक सपोर्टले हाल क्याफे हाउसको व्यवसाय राम्ररी फस्टाएको उनी सुनाउँछन् ।

‘स्र्टाटअप बिजनेशको रूपमा सुरु गरेको थिए । यति मार्केट लिन्छ भनेर कल्पनै गरेको थिइनँ,’ उनी भन्छन्, ‘अब माथिल्लो तलामा पनि थप ३०/३५ लाख लगानी गरेर क्याफे विस्तार गर्छु ।’

ससुराली क्याफे एन्डड रेस्ट्रो

युनिक नाम र फरक अवधारणासहित असार अन्तिम सातादेखि विराटनगर–७ स्थित हनुमानदास रोड नजिकै ससुराली क्याफे सञ्चालनमा आयो । ४० लाखको संयुक्त लगानीमा सञ्चालनमा आएको उक्त क्याफेले महिनादिन नबित्दै राम्रो चर्चा बटुल्यो । युनिक नामले गर्दा आजभोलिका अधिकांश नौजवान युवाहरूले ससुराली क्याफेलाई अत्याधिक रुचाए । हाल विराटनगरमा सञ्चालित अन्य सबै क्याफे हाउसको तुलनामा सबैभन्दा बढी ग्राहकहरूको भिड हुने ठाउँ हो, ‘ससुराली क्याफे’ ।

विराटनगर–४ का ३० वर्षीय सुमन मंग्राती र ५५ वर्षीय रञ्जित अग्रवालले असार २५ गतेदेखि उक्त क्याफे हाउस सञ्चालनमा ल्याएका हुन् । करिब एक कठ्ठा क्षेत्रफलमा सञ्चालित उक्त क्याफे हाउस ‘बबल टी’ र सेलरोटी तथा रायतासहितको ससुराली खाजाका लागि प्रख्यात छ । नामकै कारण उक्त क्याफे हाउसप्रति युवाहरूको आकर्षण बेग्लै छ ।

अन्तरजातीय विवाह गरेका सुमनले जातीय विभेदको सामना गरे ससुराली घर जान नपाएका कारण उक्त क्याफेको नाम ससुराली क्याफे राखेका हुन् । २०७१ सालमा उनले खतिवडा थर भएकी युवतीसँग वैवाहिक लगनगाँठो कसेका थिए । तर ससुराली पक्षले उनलाई स्वीकारेनन् । पछि लामो समयसम्म आफ्नै ससुराली जान नपाएपछि लकडाउन अवधिमैै उनले क्याफे हाउस सञ्चालन गर्ने र क्याफे हाउसको नाम ससुराली क्याफे राख्ने अवधारणा अघि सारेका हुन् ।

हाल उक्त क्याफे हाउसमा पिज्जा, बर्गर, मःम, चाउमिन, चिया, कफी र चिली आइटम, कट्टीरोललगायत फास्ट फुडका विभिन्न आइटम पाइन्छन् । क्याफेले तीन कुकसहित ११ जनालाई प्रत्यक्ष रोजगारी प्रदान गरेको छ । विशेषगरी बजारमा कतै बसेर एकछिन कुराकानी गर्ने ठाउँको खाँचो समेत महशुस हुँदै गएकाले उक्त क्याफे सञ्चालनमा ल्याइएको ससुराली क्याफेका सञ्चालक सुमनले बताए ।

उनले बैकिङ क्षेत्रका कर्मचारी र मध्यम वर्गीय परिवारलाई लक्षित गरेर उक्त क्याफे सञ्चालनमा ल्याइएको जानकारी दिए । ‘ठुलो होटलमा जाउँ महङ्गो पर्छ । सानो होटेलमा जाउँ चित्त बुझ्दैन,’ उनले भने, ‘यो अवस्थालाई चिर्न क्याफे सञ्चालनमा ल्याएका हौं ।’ दैनिक २० हजारको कारोबार गरिरहेको सञ्चालक सुमन बताउँछन् ।

माटिना क्याफे एन्ड ब्याकयार्ड

विराटनगरमा इन्डियन र चाइनिज फास्टफुडको स्वाद दिन साउन अन्तिम सातादेखि सञ्चालनमा आएको अर्को क्याफे हाउस हो, माटिना क्याफे एन्ड ब्याकयार्ड । कुल सात लाखको लगानीमा २३ वर्षीय दुई युवाहरूद्वारा सञ्चालित यो क्याफे हाउसको विराटनगरको तीनपैनी चौकमा अवस्थित छ । बिबिए प्रथम वर्ष अध्ययन गरेर छाडेका धर्मेश ताजपुरिया र बिएचएम अन्तिम वर्षमा अध्ययनरत योगेश खवास माटिना क्याफेका सञ्चालक हुन् ।

तीन वर्षअघि सेन्ट्रल मलको स्थापनासँगै उनीहरूले क्याफे हाउस सञ्चालनको अवधारणा अघि सारेका थिए । तर पछिल्लो समयको कोभिड महामारीका कारण योजना कार्यान्वयनमा ढिलाई भएको माटिना क्याफेका सञ्चालक धर्मेश ताजपुरियाले बताए ।

उनले साउन २९ गतेदेखि सञ्चालनमा आएको माटिना क्याफेमा हाल ग्राहकको भौतिक उपस्थिति कम भएपनि अनलाइन सेवा प्रभावकारी बन्दै गएको जानकारी दिए । ‘क्याफेमा ग्राहकहरूको फिजिकल रेस्पोन्स कम छ । कोभिडले गर्दा पनि होला,’ उनले भने, ‘तर फेसबुक पेज मार्फतको रेस्पोन्स राम्रो छ । हामीले २ महिना अघिदेखि माटिना क्याफेको फेसबुक पेज सञ्चालनमा ल्याएका थियौँ ।’

हाल क्याफेमा ग्राहकहरू कमै आएपनि अनलाइन सेवाले उनीहरूको व्यावसाय धानिरहेको छ । अनलाइन सेवालाई उनीहरूले ब्याकअपको रूपमा लिएका छन् । भविष्यमा पनि अनलाइन प्रणालीलाई विस्तार गर्ने उनीहरूको योजना छ । त्यसका लागि माटिना अनडट डेलिभरी सर्भिसको तयारीसमेत भइरहेको माटिना क्याफेका अर्का सञ्चालक योगेश खवासले बताए । उनले माटिना अनडट डेलिभरी सञ्चालनमा आइसकेपछि खानेकुराका विभिन्न परिकार, लत्ताकपडा, सागसब्जी र खाद्यान्न तथा किरानामा सामानसमेत अनलाइन अर्डरअनुसार डेलिभर गरिने जानकारी दिए ।

विराटनगर बासीलाई इन्डियन फुडको स्वाद दिन सोमबार मात्रै माटिना क्याफेले फेसबुक पेजमार्फत रोयल रसोई सञ्चालनमा ल्याएको छ । कोरोनाको समयमा पनि दैनिक सात हजार बराबरको कारोबार भइरहेको उनीहरूले बताएका छन् । युवाहरूले भने हाल क्याफेमा चाउमिन, मःम र बिरयानीलगायतका इन्डियन र चाइनिज आइटम बनाउने गरेका छन् । माटिना क्याफेले भने हाल तीन जना युवाहरूलाई रोजगारी प्रदान गरेकोे छ ।

पछिल्लो स्टार्टअप बिजनेशमा सरकारले पनि आवश्यक सहयोग गर्न थालेपछि विभिन्न व्यावसायमा युवाहरूको आकर्षण बढ्दो छ । भोलिका दिनमा उद्यमशील हुुन चाहने युवाहरूका लागि सरकारले न्यून ब्याजदरमा कर्जा र पुनर्कर्जाको प्याकेज समेत ल्याउन आवश्यक रहेको उनीहरुले बताएका छन् ।