गर्भधारणको क्रममा शरीरमा विभिन्न प्रकारका परिर्वतनहरु देखिन्छ । केही मानसिक परिवर्तन हुन्छ भने केही शारीरिक परिवर्तन । शरीरमा हुने परिर्वतनहरुमध्ये केहीलाई तपाईँले महसुस मात्र गर्न सक्नु हुन्छ भने कुनै परिवर्तनलाई बाहिरबाट पनि स्पष्ट रूपमै तपाईँको शरीरमै देख्न सकिन्छ । त्यसरी शरीरमा बाहिरबाट स्पष्ट रूपमा देखिने परिर्वतनहरु मध्ये स्ट्रेच मार्क (तन्किएर हुने दाग) एक हो, जुन गर्भधारणको समयमा देखिन्छ र त्यसलाई अधिकांश महिलाहरूले सामान्य रूपमा लिने गरेको पाइन्छ ।
यदि तपाईँले समयमा नै त्यसप्रति ध्यान दिनु भएन भने स्ट्रेच मार्कसधैं भरीका लागि तपाईँको शरीरमा देखिरहन्छ । यदि तपाईँ पनि गर्भवती हुनु हुन्छ भने तपाईँले विभिन्न माध्यमबाट स्ट्रेच मार्क हटाउने जानकारीको बारेमा थाहा पाउनु भएको होला । तर एक पटक स्ट्रेच मार्क देखिएपछि त्यसलाई हटाउन विभिन्न उपाय अपनाउनु भन्दा त्यसलाई आउनै नदिनु राम्रो हुन्छ ।
यी कारणहरूले हुन्छ स्ट्रेच मार्क
गर्भधारणको क्रममा वजन बढ्नु, स्तनको आकारमा परिवर्तन हुनु, गर्भाशय बढ्नु जस्ता विभिन्न कारणले गर्दा १० मध्ये ९ जना गर्भवती महिलाहरूलाई स्ट्रेच मार्क हुन्छ ।
के हो स्ट्रेच मार्क ?
जब तपाईँको छाला छोटो समयमा एकदम धेरै तन्किन्छ र पछि खुम्चिन्छ, त्यही क्रममा छालामा गुलाबी, रातो अथवा सिल्बर कलरको धर्को अथवा दागहरू देखिन थाल्छ । यसलाई नै स्ट्रेच मार्क भनिन्छ । जब छालामा अचानक बढी परिवर्तन हुन्छ, तब छालामा समावेश कोलाजन र इलास्टिन, जसले छालालाई टाइट राख्छ, त्यो स्ट्रेच भएर टुक्रन्छ ।
वंशाणु हो स्ट्रेच मार्कको समस्या
स्ट्रेच मार्कको समस्या खास गरी वंशाणुगत कारणले हुन्छ । अर्थात्, यदि तपाईँकी आमा अथवा हजुर आमालाई स्ट्रेच मार्क हुन्थ्यो भने तपाईँको शरीरमा पनि यो देखा पर्न सक्छ । त्यसो त स्ट्रेच मार्क गर्भवतीका क्रममा हुने अति नै सामान्य समस्या हो, यद्यपि यो गर्भवती नभएका जो कोही व्यक्तिलाई पनि हुन सक्छ । त्यस्तो बेलामा स्ट्रेच मार्क हुनबाट कसरी रोक्न सकिन्छ भन्ने बारेमा यहाँ केही जानकारी प्रस्तुत गर्दैछौं ।
गर्भवतीको प्रारम्भिक दिनदेखि नै मोइश्चराइजिङ क्रिम
तपाईँ गर्भवती भएको निश्चित भयो भने तपाईँले स्ट्रेच मार्क आउने सम्भावित ठाउँहरूमा मोइश्चराइजिङ क्रिम लगाएर बस्नु फाइदाजनक हुनेछ । पेट, स्तन, तिघ्रा तथा हिप शरीरका त्यस्ता भागहरू हुन्, जहाँ सबैभन्दा बढी बोसो जम्दछ । तीनै भागहरूमा गर्भवती अवस्थामा स्ट्रेच मार्क सबैभन्दा बढी आउने गर्दछ ।
त्यसो त तपाईँले भिटामिन ई, कोको बटर तथा शिया बटरले भरिपूर्ण क्रिमको छनोट गर्नु पर्छ र त्यसलाई नियमित रूपले दिनभरिमा दुई देखि तीन पटक छालामा लगाइरहनु पर्छ, खास गरी सुत्नुभन्दा अघि । त्यसो गर्नाले स्ट्रेच मार्क आउनबाट रोक्न सकिन्छ ।
तौलमा नियन्त्रण गर्ने प्रयास
गर्भवती भएको बेला महिलाहरूको तौल अचानक बढ्न थाल्छ । तौल बढ्न थालेपछि उनी गर्भवती महिलाहरूको शरीरमा स्ट्रेच मार्क देखा पर्न थाल्छ । त्यसो त गर्भवती अवस्थामा तौल बढ्न स्वाभाविक हो, तौल बढ्नु पनि पर्छ । तपाईँको तौलसँग पेटको आकार पनि बढ्छ, त्यसपछि त्यही पेटमा स्ट्रेच मार्क देखिन थाल्छ ।
यद्यपि, यदि तपाईँले आफ्नो तौललाई अत्यधिक मात्रामा बढ्नबाट रोक्न सक्नु भयो भने शरीरका बाँकी भागहरू जस्तै पाखुरा, तिघ्रा, हिप आदि भागमा स्ट्रेच मार्कलाई केही हदसम्म रोक्न सकिन्छ । स्वस्थ डाइटको सेवन पनि तपाईँका लागि फाइदाजनक हुन सक्छ ।
पानी पिउनु उत्तम उपाय
छालाको लचिलोपना कायम गराइ रहनका लागि तपाईँको छाला हाइड्रेट भइरहन अनिवार्य छ । छाला कोमल बनाइ रहनका लागि मोइश्चराइजिङ क्रिम लगाउनुका साथ-साथै अत्यधिक मात्रा पानी तथा तरल पदार्थको सेवन गर्नु अनिवार्य छ । तपाईँको शरीर तथा छाला भित्रैबाट हाइड्रेट होस् भन्नका लागि पनि यसो गर्नु अनिवार्य छ ।
त्यसो त तपाईँका लागि कति पानी पिउनु अनिवार्य छ भन्ने कुरा तपाईँको शरीरको आवश्यकतामा भर पर्ने कुरा हो, तर गर्भवती महिलाहरूले औसत हरेक दिन दुई लिटर पानी पिउनै पर्छ । गर्भवतीको अन्तिम त्रैमासिकमा भने पानीको मात्रा अझ बढाउनु पर्छ ।
भिटामिने सीले भरिपूर्ण खानेकुरा
छालामा भएको कोलाजनले नै छालालाई बलियो तथा लचिलो बनाउने गर्दछ । कोलाजनको लेभल यदि सही भइरह्यो भने छालामा चाउरीपन तथा स्ट्रेच मार्क आउँदैन । त्यस्तो बेला कोलाजनलाई कायम राख्न तथा त्यसलाई बढाउनका लागि भिटामिन सी अति नै आवश्यक हुन्छ । सुन्तला, कागती जस्ता अमिला फलफूलमा भिटामिन सी अत्यधिक मात्रामा पाइन्छ । तीनको सेवन गर्नाले छालामा कोलाजनको मात्रा कायम हुन्छ र स्ट्रेच मार्क आउन पनि रोकिन्छ ।
डाइटमा जिङ्क
छालालाई स्वस्थ बनाउनका लागि जिङ्क पनि अति नै महत्त्वपूर्ण न्यूट्रियन्ट हो । जिङ्कले सूजन तथा जलनको समस्यालाई हटाउँछ र घाउलाई पनि चाँडै नै पुर्न सहयोग पुर्याउँछ। त्यस्तो बेला यदि तपाईँले जिङ्कले भरिपूर्ण चीजहरूलाई आफ्नो डाइटमा समावेश गर्नु भयो भने पनि स्ट्रेच मार्क आउनबाट रोक्न सकिन्छ । अण्डा, होल ग्रेन, मासु, माछा, ड्राइ फुड आदिमा जिङ्क भरपुर मात्रामा पाउन सकिन्छ । यिनको सेवन गर्नाले तपाईँको छाला पनि स्वस्थ रहन्छ ।
नियमित व्यायाम
गर्भवतीको अवस्थामा धेर-थोर जति सकिन्छ त्यति व्यायाम गर्नु तथा शारीरिक रूपले सक्रिय रहनु अति नै अनिवार्य छ । त्यसो त, कस्तो प्रकारको व्यायाम गर्ने हो तथा कस्तो प्रकारको व्यायाम गर्नु हुँदैन भन्ने कुराको जानकारीका लागि भने तपाईँले आफ्ना डाक्टरसँगै सल्लाह गर्नु पर्छ । तर, के कुरा सत्य हो भने यदि तपाईँले स्वस्थ खानपानसँगै सही तरिकाले व्यायाम गर्नु भयो भने तपाईँको शरीरको तौल पनि नियन्त्रित भइरहन्छ ।
तौलमा नियन्त्रण आउने बित्तिकै तपाईँलाई स्ट्रेच मार्क आउने सम्भावना पनि कम हुन्छ । साथै नियमित व्यायाम गर्नाले तपाईँको छालामा रगतको सञ्चार पनि बढ्छ, छालामा भएका सेलहरूले पोषण प्राप्त गर्छन् । यी सबै प्रक्रियाले स्ट्रेच मार्क पनि आउँदैन र तपाईँको अनुहारमा गर्भवती भएको बेला समेत ग्लो आउन थाल्छ ।
भिटामिन डीका लागि घाम
एउटा अध्ययनमा के कुरा साबित भैसकेको छ भने शरीरमा भिटामिन डीको कमी तथा स्ट्रेच मार्क हुनुको बिचमा केही सम्बन्ध छ । त्यसो त शरीरमा यदि भिटामिन डीको कमी छ भने त्यो कमीलाई पुरा गरेर तपाईँले आफ्नो शरीरमा स्ट्रेच मार्कलाई आउनबाट समेत रोक्नु हुनेछ । त्यसैले भिटामिन डी प्राप्त गर्नका लागि गर्भवती भएको बेला बिहानको घाममा हल्का हिँडडुल गर्नु फाइदाजनक हुनेछ ।
