सन् २०१९ सालको डिसेम्बर बाट देखा परेको कोरोना भाइरस सन् २०२० जनवरी ५ मा चीनमा पहिलो व्यक्तिको मृत्यु भएको थियो।
यो भाइरस चीनको वुहान प्रान्तमा प्रथम पटक मानिसमा सरेको थियो भने हाल यसको प्रकोप विभिन्न देशहरूमा फैलिरहेको छ।
कोरोना भाईरसको प्रभावले विश्वको अर्थतन्त्र नै धारासायी बन्ने अबस्थामा छ। अहिले विश्वमा कुनैपनि देश यतिखेर चलायमान बन्न सक्ने अवस्था छैन । मानिसहरू आवज जावत गर्न पाएका छैनन् । अब बिश्वको अर्थतन्त्र कता जाला भन्न सकिने कुनै आकलन गर्न सकिने अबस्था छैन । यसै सन्दर्भमा यति खेर बिश्वको अर्थतन्त्रलाई लिएर विभिन्न अर्थशात्रीहरूले अध्यन र अनुसन्धान गरिरहेका छन ।
अहिले संसारका हरेक देशमा भाइरसको महामारीका कारणले लकडाउन गरिएको अवस्था छ। जसले आर्थिक, सामाजिक, भौतिकरुपमा, मनोवैज्ञानिक र राजनीतिक क्षेत्रमा असर देखिन थालेको छ । यसै अवस्थालाई मध्यनजर गर्दै संक्रमण फैलिन नदिन साइप्रस सरकारले प्राय: स्कुल, कलेज, सपिङ्ग मल, पसलहरू सिनेमाहल, थिएटर, लाईब्रेरी, क्यासिनो तथा बेटिङ सेन्टर (बाजी लगाउने ठाउँ), पुरातात्त्विक स्थानहरू, डिपार्टमेन्ट स्टोर, थिम पार्क सङ्ग्रहालयहरू, क्याफे तथा कफी सफ, होटेल र रेस्टुरेन्टर बारहरू बन्द गरेको थियो । अब यति खेर होटेल , साना र ठुलो ब्यवसायहरु सञ्चालन नभएको अवस्था छ भने , बालबालिका , बिद्यार्थीहरु स्कुल र कलेज जान पाएका थिएनन् भने उनीहरुको मनोबैज्ञानिकरुप असर पर्ने देखिन थालेको छ।
लकडाउन खुलेपछि उनिहरु स्कुल जाने अवस्था हुने छैन्न किनकी उनीहरुको मानसिकरुपमा कोरोना सम्बन्धित निकै नराम्रो छाप परि सकिको छ। यसरी प्रत्येक क्षेत्रमा लकडाउनले निकै असर पर्ने सङै यस बाट पर्ने कुनै लागत संकलन गरेको छैन्। २१ मे बाट साइप्रस सरकारले लकडाउन खोलेको छ तर अहिले अवस्था पहिलेको अवस्था जस्तो छैन । अब साइप्रसको अर्थतन्त्र कता जाला भन्न सकिने कुनै आकलन गर्न सकिने अबस्था छैन । अब हुने बिकासोन्मुख राष्ट्रलाई अबका दिनहरुमा अर्थतन्त्र निकैनै साघुँरो रहने छ र अब साइप्रसको दिन प्रतिदिन बढ्दै गरेको बेरोजगारी अबको दिनमा झन जटिलतातर्फ जाने संकेत देखिदै गएको छ ।
छिमेकी मुलुक लगायत विश्व अर्थतन्त्रमा आएको सुस्ती, विश्वका केही देशहरुमा फैलिरहको कोरोना भाइरसको संक्रमणका कारण अर्थतन्त्रमा पर्न सक्ने असर अनुमान भन्दा पनि बाहिर छ । संसारका कोरोना भाइरल अतिनै प्रभावित देश अहिले सम्म लागत संकलन नगरीकन अबको अर्थतन्त्रमा कस्तो खालको वित्तीय तथा मौद्रिक नीति संगै देशको नीति के हुने छ भने एका तिर छ भने अरु देश जस्तै साइप्रसले आफ्नो देशका नागरिक जुन देशमा बसोबास गरिरहेका छन्,उनीहरूलाई राहत प्याकेज खर्च गरेको छ । विभिन्न क्षेत्र जस्तै स्वास्थ क्षेत्रमा आफ्ना नागरिकलाई धेरै खर्च गरेको छ। साइप्रस सरकारले कोरोना भाइरसलाई न्यूनीकरण गर्न मार्च 24 देखी लकडाउन गरेको थियोे र मे 21मा लकडाउन खोलेको छ । लकडाउनका कारणले प्रभावित हुने क्षेत्र भनेका पर्यटन, होटल तथा रेस्टुरेन्ट व्यवसाय, यातायात, उद्योग व्यापार र निर्माण व्यवसाय, साना तथा मझौला स्वरोजगार उद्योगहरू, पर्यटन तथा ट्राभल एजेन्सी ,सार्वजनिक र खुल्ला सार्वजनिक क्षेत्र ,जसमध्ये पनि सेवा क्षेत्र धेरै प्रभावित देखिको छ।
साइप्रसमा गर्मी याम सेरोफेरोमा सुरु हुन अगि कोरोना भाइरस फैलिएकाले यसको आर्थिक असर व्यापक हुने अनुमान छ। गर्मी यामको सेरोफेरोमा साइप्रस खुद्रा व्यापार, खुल्ला ब्यापार , पर्यटन ब्यवसाय र यातायात गतिविधिमा ठूलो असर परेको छ। साइप्रसमा कोरोनाले लकडाउन सबै बन्द समय भएकाले अन्तर्राष्ट्रिय आपूर्तिमा पनि खास असर परेको छ । किनकी साइप्रसमा आयात धेरै मात्र हुने मुलक भित्र पर्दछ र साइप्रस एउटा टापु हो जुन साइप्रसमा गर्मी यामको सुरु समयलाई हेरेर विदेशी आयातकर्ताले पहिल्यै आवश्यक वस्तु जोहो गरेकाले ठुलो असर पर्ने दिखिन्छ। किनकी साइप्रस गर्मी सुरु हुनु अगि साइप्रसमा साना र ठुलो ब्यवसायहरु पुननिर्माण काम सुरु हुन्थ्यो जुन अहिले कोरोनाले गर्दा ठुलो नोक्सान भोग्नु परेको छ। जहाँ हजारौंले रोजगार गुमाएका छन भने यसले व्यावसायिक मनोबलमा ठूलो गिरावट ल्याएको छ।
साइप्रस प्रान्तका ५ शहर ( साइप्रसको राजधानी निकोसिया, पाफोस , आयानापा,लिमासोल ,लारनाका) पूर्ण बन्द छन्। उद्योग, कलकारखानाले विदा लम्ब्याएका छन्। साइप्रस अधिकांस मानिस त्यति खेर विदा मनाउन गएका र फर्किएर आफ्नो गन्तव्यमा जान चाहनेहरू थुनिएका छन्। किनभने साइप्रसमा गर्मी याम काम पाउने भएकोले यहाँको मानिसहरु गर्मी याम सुरु भन्दा अगाडि विदा वा परिवार भेट्न् घर गएका हुन्छन । धेरै मानिसहरु रोग नियन्त्रणमा आउने र विदा चाँडै टुंगिनेमा कामदार आशावादी छन्। यसपछि पनि आर्थिक गतिविधिले गति लिन समय लाग्ने विश्लेषकको भनाइ संगै साइप्रसमा श्रमशक्ति सर्वेक्षण २०१९ अनुसार कुल रोजगार ४ लाख १६ हजार ४ सय ७९ मानिसहरू रोजगारी छन।
विश्वको आँकडा हेर्ने हो भने अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठनले कोरोनाबाट करिब २ अर्ब ७० लाख कामदार प्रभावित हुने प्रक्षेपण गरेको छ । यो विश्व कार्यशक्तिको ८१ प्रतिशत हो । करिब २० करोड पूर्णकालीन रोजगारी गुम्ने आकलन गरिएको छ । होटल, खाद्य क्षेत्र, निर्माण र खुद्रा क्षेत्रमा काम गर्ने करिब १ अर्ब २५ लाख मानिस सबैभन्दा धेरै प्रभावित हुने देखिन्छ ।
कोरोनाको असरबाट नेपाली विद्यार्थी अझ धेरै समस्यामा परेका छन् ।साइप्रसमा हाल लगभग चार हजार नेपाली विद्यार्थी विभिन्न कलेजमा अध्ययनरत छन् । ती बिद्यार्थीले सेमेस्टर वाइज कलेजलाई रजिस्ट्रार शुल्क बुझाउनुपर्छ र कसैको भिसाको लागि पैसा तिर्नु पर्ने देखिन्छ किनभने धेरै जसो विद्यार्थी गर्मीमा काम पाउन्छ भनेर कलेज को शुल्क बुजाउदछन । सानो कोठा भाडामा लिए पनि महिनाको कम्तीमा पनि सय युरो माथि तिर्नुपर्छ । अधिकांश विद्यार्थीले विभिन्न होटेल, रेस्टुरेन्ट,बारमा काम गर्छन् । विद्यार्थीहरुलाई दिनको दुई घण्टा मात्रै पार्टटाइम काम गर्ने अनुमति हुन्छ । तर दैनिक खर्च र कलेजको शुल्क तिर्न तिनले रोजगारदातासँगको सहमतिमा पूर्णकालीन कामदारका रुपमा काम गर्छन् ।
कोरोना भाइरसले साइप्रसमा रहेका विद्यार्थी र घरेलु काममा आएका नेपालीहरु लाई एकदमै गाह्रो आकलन गर्न सकिन्छ । अहिले पनि केही कामदारमा समस्याहरु देखा पर्ने सुरु भए सकिको अवस्था छ। COVID 19 ले साइप्रसमा ठुला र साना ब्यवसाय , निर्माण र पर्यटन जस्ता आदि क्षेत्रहरू बन्द छन। यति खेर आफ्नो ब्यवसाय र रोजगार बन्द भएकोले थुप्रै काममा आउने कामदारलाई साहुले समयमा तलब दिन नसक्ने स्थिति आएको छ। एका तिर के आकलन गर्न सकिन्छ भने घरेलु कामदार ,पार्ट टाईम काम गर्ने विद्यार्थीहरुको काम छुट्न सक्ने सम्भावना रहेको छ।
अर्को तिर साइप्रसमा विद्यार्थीहरु निकै नै समस्या परेको हेर्न पाइन्छ। विद्यार्थीहरु साइप्रसमा समर समयमा काम पाउने आशावादी थिए भने , कोरोना भाइरसले महामारीको रुप लिए पछि विद्यार्थी निरासावादी देखिन्छन् । केही आशाका किरणहरु , ठुलो सपनाहरू बोकेर आएका कैयौं विद्यार्थीहरु मन मस्तिष्कमा साहु को लोन दिन प्रती दिनको ब्याज चिन्ता एकातिर छ भने अर्को तिर अब कसरी कलेजको शुल्क , भिसा नवीकरण , घर भाडा कसरी तिर्ने चिन्ता एका तिर छ । साइप्रसको अर्थतन्त्र पर्यटन र होटेल ब्यवसायले औगटेको छ , यो कोरोनाको महामारीले २०२० पर्यटन ब्यवसाय संगै सबै क्षेत्रहरु बन्द भएकोले साइप्रसमा आउने प्राय जस्तो विद्यार्थी मे देखि सेप्टेम्बर सम्म होटेलमा , ब्यवसाय र कृषि जस्ता क्षेत्रमा काम गरेर आफ्नो गुजारा गर्छन ।
साइप्रसमा जाडो याम काम खासै पाइन्न । साईप्रस भूमध्य सागरमा अवस्थित एक टापु मुलुक हो । पूर्वी युरोपमा पर्ने यो मुलुक भूमध्य सागरको तेस्रो सबैभन्दा ठूलो टापु हो भने जनसंख्याका हिसाबले पनि भूमध्यसागरको तेस्रो ठूलो टापु हो । किनभने साइप्रस एउटा समुन्द्रको टापुमा अवस्थित भएकोले यहाँ पर्यटक घुम्ने आउन्छन। कोभिड- १९ को प्रभावले न ब्यवसाय , न त होटेल नै खुल्न सक्यो त्यसैले विद्यार्थीहरुले काम पाउन परै जाउहोस , पुराना काम भएका विद्यार्थीहरुको काम छुटेको छ भने नयाँ विद्यार्थीले काम पाउन देखिने छाटगाट देखिको छैन्। साइप्रसमा पनि बेरोजगार पनि बददो दरमा छ ।
साईप्रस टापु राजनीतिक हिसाबले दुई भागमा विभक्त छ । दक्षिणी साईप्रस जसलाई अन्तराष्ट्रिय समुदायले गणतन्त्र साईप्रस भनेर चिन्दछ त्यो युरोपेली युनियनको सदस्य रहेको सार्वभौम मुलुक हो । तर राजधानी निकोसियाबाटै उत्तरतर्फ केही भूभाग टर्कीको अधीनमा रहेको छ । यहाँ युरोपेली युनियन नागरिकपनि बेरोजगार छन , यदि साइप्रसमा रोजगारको अवसर आए हाल्यो भने पहिलो प्राथमिकतामा युरोपेली नागरिकलाई हुने छ। तेस्रो मुलुक बाट आउने सबै कामदार र विद्यार्थीहरुलाई असर पर्ने देखिन्छ । अहिले कोरोना भाइरल संक्रमितको संख्या घट्दै जदा लकडाउन खुलेको तर पछि फेरि बढ्यो भने यसले आउने भबिस्यमा विकराल नलेला भन्न सकिदैन । साइप्रसमा आउने प्रत्येक्ष असर विद्यार्थीलाई पर्ने छ।